Szacuje się, że w Polsce cierpi na depresję prawie 2 mln osób, a na świecie 350 mln. Depresja jest dwa razy częściej rozpoznawana u kobiet niż u mężczyzn. Kobiety częściej zwracają się do lekarzy po pomoc i częściej się leczą. Mężczyźni mają problem, aby przyznać się do słabości. Depresja dotyka ludzi w różnym wieku.

Badanie Ezop przeprowadzone osiem lat temu wykazało, że częstość depresji wśród osób w wieku produkcyjnym (30-59 lat) wynosi 3%. Na tej podstawie oszacowano, że ok. 800 tys. Polaków w wieku produkcyjnym  przeżyło jakiś epizod depresyjny – mówi prof. Dominika Dudek, kierownik Katedry Psychiatrii i Kliniki Psychiatrii Dorosłych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes-elekt Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego na lata 2022–25. 

Z powodu depresji cierpią osoby starsze. Przyczyn ich choroby jest wiele. Depresja może być kontynuacją problemów, które występowały u nich już wcześniej. Może być też powikłaniem choroby somatycznej. Depresji mogą sprzyjać czynniki psychologiczno-społeczne, jak osamotnienie, poczucie zależności od innych oraz utrata celu w życiu, atrakcyjności, czy prestiżu społecznego. Tak jak starzeje się organizm, tak starzeje się mózg człowieka i wraz z procesami neurodegeneracyjnymi pojawiają się objawy depresyjne. Tak dzieje się w zespołach otępiennych, czy chorobie Parkinsona – wyjaśnia prof. Dudek.

Z innych powodów chorują na depresję ludzie młodzi. U nich przyczyną choroby może być trudność startu w dorosłe życie i nadmierne oczekiwania społeczne. Powodem depresji może być też brak dobrych relacji w rodzinie i osamotnienie. Są młodzi ludzie, którzy mają setki znajomych i ani jednego przyjaciela, z którym mogliby od serca porozmawiać. Plagą są też używki – dopalacze, narkotyki, które czynią spustoszenie w życiu emocjonalnych i mogą powodować m.in. depresję – wylicza prof. Dudek.

Objawy

Depresja ma różny charakter i stwierdzenie „mam depresję” nic nie mówi o cierpiącym człowieku. Słowo „depresja” weszło do potocznego języka i jest często używane jako synonim smutku. Depresja różni się jednak od zwykłej chandry, czy smutku. Smutek jest tylko jednym z objawów depresji. Towarzyszy mu anhedonia, czyli brak odczuwania przyjemności, utrata zainteresowania oraz objawy fizyczne, takie jak zmęczenie, wyczerpanie, czy utrata energii. Pacjenci mówią, że ciągnie ich do łóżka, że nie mają siły z niego wyjść. Do tych objawów dochodzą zaburzenia snu, apetytu, spadek libido, poczucie winy i brak wiary w siebie, zaburzenie rytmów dobowych, apatia, brak chęci do działania, zaburzenia koncentracji i uwagi oraz zaburzenia psychomotoryczne – może to być zarówno spowolnienie, jak i pobudzenie, któremu towarzyszy niepokój. Objawy są różne. U każdego pacjenta depresja różnie się rozwija– mówi prof. Dudek.

Pomoc

Różne są drogi dotarcia chorych na depresję do specjalisty. Czasem droga do leczenia depresji wiedzie przez „lekarza somatycznego”. Pacjenci źle się czują i nie wiedzą, co im dolega. Nie wiedzą, dlaczego są słabi, dlaczego nie mogą wstać i są cali obolali. Sądzą, że może to być anemia, a może kłopoty z sercem. Szukają pomocy u specjalistów lub lekarza rodzinnego. W rozmowie z lekarzem skupiają się na objawach fizycznych, bo jak powiedzieć lekarzowi, że „jest mi smutno” – wyjaśnia prof. Dudek. Są też pacjenci, którzy nie mają chęci do życia, widzą, że coś złego się z nim dzieje, zaczynają myśleć, że ich życie nie ma kompletnie sensu, że może lepiej skrócić sobie cierpienie. Wtedy na przykład trafiają na artykuł. Opisane w nim objawy pasują jak ulał do ich symptomów. To skłania ich do rozmowy z psychologiem, czy psychiatrą. Czasem choremu wystarczy rozmowa z kimś bliskim, kto zasugeruje wizytę u specjalisty. Ale są też pacjenci, którzy cierpią i nie zgłaszają się po pomoc. Depresja jest największym zabójcą wśród zaburzeń psychicznych. Szacuje się, że 15% osób z chorobami afektywnymi, w tym z depresją, popełnia samobójstwo. Kobiety częściej podejmują próby samobójcze, a mężczyźni częściej popełniają samobójstwo. Mężczyźni wybierają bardziej skuteczne metody samobójstwa, u nas najczęściej się wieszają, a w USA strzelają do siebie z broni palnej. Kobiety częściej się trują się lekami, co sprawia, że łatwiej jest je odratować – mówi prof. Dudek.

Depresja nie tylko prowadzi do samobójstw. Sprzyja też chorobom somatycznym. Chorzy na depresję mają większe ryzyko cukrzycy i schorzeń układu krążenia. Mają też gorsze rokowania. Badanie kanadyjskie z początku lat 90. wykazało, że osoby po zawale, u których wystąpiła depresja, miały  większe ryzyko zgonu z powodu incydentu sercowo-naczyniowych, niż osoby bez objawów depresyjnych.

Po pandemii

Według Światowej Organizacji Zdrowia depresja jest jedną z najpoważniejszych chorób przewlekłych, a w ciągu najbliższych lat stanie się wiodącym problemem zdrowotnym. Nie wiadomo jeszcze, jak na nasze zdrowie psychiczne wpłynęła epidemia koronawirusa. - Aby rzetelnie odpowiedzieć na to pytanie, trzeba przeprowadzić porządne badania epidemiologiczne. Obserwując moich pacjentów widzę, że na jednych epidemia wpływa pozytywnie, a na innych negatywnie. (...) – zauważa prof. Dudek.  

Z dotychczasowych, nielicznych badań wynika, że w czasie pandemii zwiększył się poziom depresji, stresu, lęku. Ponad 20% badanych osób odczuwało objawy depresji, ponad 30% miało objawy lękowe, a 70% doświadczyło stresu. Badanie przeprowadzone w Japonii wykazało, że ryzyko zaburzeń psychicznych jest większe u pacjentów, którzy byli zakażeni koronawirusem, u ich rodzin oraz u osób, u których COVID-19 potencjalnie mógł mieć cięższy przebieg, a także u pracowników służby zdrowia.

Kampania

Kampania „Depresja? Nie.” ma na celu uwrażliwienie ludzi zdrowych na cierpienie i problemy osób chorych na depresję. Na stronie internetowej kampanii www.depresjanie.pl każdy znajdzie informacje o chorobie, jej różnych objawach, a także aktualną mapę ośrodków specjalizujących się w kompleksowym leczeniu chorych na depresję. W ramach kampanii powstał spot mający na celu pokazać, iż pacjent nie musi zostać ze swoją chorobą sam. Zachęca do otworzenia się na przyjęcie pomocy i podkreśla rolę komunikacji z pacjentami w depresji. Inicjatorem kampanii realizowanej przez Instytut Ochrony Zdrowia jest firma Janssen.