Dzięki decyzjom samodzielnie podejmowanym przez pacjentóww Europie udaje się uniknąć rocznie  nawet 120 mln konsultacji lekarskich. Zdaniem ekspertów potrzebne są zmiany prawne, które ułatwiłyby rozwój sektorów kluczowych dla samoleczenia – zwłaszcza produkcji leków bez recepty i inteligentnych rozwiązań wspierających zdrowie. Okazją do tego może być trwająca rewizja unijnego prawa farmaceutycznego. Z raportu opublikowanego przez Global Self-Care Organization wynika, że oszczędności wynikające z samoleczenia w regionie Europy i Azji Środkowej sięgają ponad 46 mld dolarów. Ograniczenie liczby niepotrzebnych wizyt lekarskich o 10–25% mogłoby przynieść dodatkowe 17 mld euro oszczędności. Drobne dolegliwości to m.in. przeziębienie, ból głowy czy niestrawność. Pacjenci zwykle zajmują się nimi samodzielnie, bez wizyty u lekarza, korzystając z leków bez recepty, suplementów diety czy wyrobów medycznych.

Immunoterapia alergenowa, polegająca na 3–5-letnim podawaniu preparatu zawierającego alergeny, jest jedyną uznaną i skuteczną metodą leczenia przyczynowego alergii. W Polsce refundowane są głównie immunoterapie podawane podskórnie, jednak w ostatnich latach coraz popularniejsza staje się postać podjęzykowa. Doustna forma jest refundowana tylko u dzieci i młodzieży w wieku 12–18 lat oraz dla dorosłych w odczulaniu na roztocza kurzu domowego. Alergolodzy i organizacje pacjenckie apelują o rozszerzenie wskazań o inne alergeny wiatropylne i refundację preparatów od 6. r.ż.

Iniekcje są dla wielu młodych pacjentów doświadczeniem bardzo nieprzyjemnym. Ich podawanie należy kontynuować w odstępach czterotygodniowych, więc jest to również trudne organizacyjnie dla aktywnych zawodowo rodziców, ponieważ na podanie preparatu trzeba się zgłosić do ośrodka, a to zwykle wiąże się z potrzebą wykorzystania urlopu.

W obliczu dynamicznych zmian w systemie ochrony zdrowia rola farmaceutów w działaniach na rzecz szczepień nabiera kluczowego znaczenia. Apteki stają się naturalnym miejscem realizacji strategii immunizacji społeczeństwa. Szczepienia w aptekach odgrywają kluczową rolę w systemie szczepień, przynosząc korzyści zarówno pacjentom, jak i całemu społeczeństwu. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych wraz z Naczelną Izbą Aptekarską podkreślają istotę dalszego rozszerzania uprawnień i roli farmaceutów. Na potrzeby środowiska farmaceutów opracowano nowy dokument „Rola farmaceuty w immunizacji osób dorosłych” – jako stanowisko ekspertów w sprawie szczepień zalecanych w aptekach.

– Na przestrzeni ostatnich miesięcy Ministerstwo Zdrowia wprowadziło ważne nowelizacje, dzięki którym farmaceuci uzyskali m. n. możliwość wystawiania refundowanej recepty farmaceutycznej na produkty immunologiczne z wykazu szczepień zalecanych. Działania te dowodzą rosnącemu uznaniu dla farmaceutów jako istotnego ogniwa opieki zdrowotnej – zaznacza dr n. farm. Mikołaj Konstanty, wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej.

Firma Novo Nordisk zaprezentowała  podczas Europejskiego Kongresu Otyłości (13 maja) dane wykazujące, że w ciągu 3 pierwszych miesięcy od podjęcia leczenia semaglutyd w dawce docelowej 2,4 mg zmniejszył  o 37% ryzyko poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych (MACE) u dorosłych pacjentów z nadwagą lub otyłością i współistniejącymi chorobami sercowo-naczyniowymi w porównaniu do placebo.

W ciągu pierwszych 6 miesięcy leczenia semaglutydem w dawce 2,4 mg ryzyko zgonu z przyczyn kardiologicznych zmniejszyło się o 50%, a ryzyko hospitalizacji lub konieczności udzielenia nagłej pomocy z powodu niewydolności serca, a także śmierci z przyczyn kardiologicznych zmniejszyło się o 59%.

Oprócz skutecznej i trwałej redukcji masy ciała, jaką osiagnęli pacjenci z otyłością i chorobami sercowo-naczyniowymi stosującymi semaglutyd w dawce 2,4 mg w badaniu SELECT, nowa analiza danych z tego badania wykazała efekt protekcyjny przed ciężkimi zdarzeniami sercowo-naczyniowymi już na wczesnym etapie redukcji masy ciała (< 5%, które uważa się za istotne klinicznie), co wskazuje, że ochrona przed zdarzeniami sercowo-naczyniowymi wynikająca ze stosowania semaglutydu 2,4 mg nie jest związana wyłącznie z redukcją masy ciała.

Alergie wynikają z nadmiernej odpowiedzi układu odpornościowego występującej po kontakcie z obcymi antygenami – alergenami. Do najczęściej występujących schorzeń alergicznych należy alergiczny nieżyt nosa oraz pokrzywka. Do głównych grup leków stosowanych w przypadku alergicznego nieżytu nosa zalicza się: leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy, leki przeciwleukotrienowe, kromony oraz leki obkurczające naczynia błony śluzowej. Jednym z leków przeciwhistaminowych nowej generacji, stosowanych ogólnoustrojowo, jest bilastyna. To długo działający, selektywny antagonista receptorów histaminowych H₁. Dzięki dużej selektywności zastosowanie bilastyny nie prowadzi do występowania działań niepożądanych pojawiających się w przypadku wykorzystania starszych leków przeciwhistaminowych. W przypadku osób dorosłych i dzieci w wieku > 12 lat zalecane jest przyjmowanie 20 mg bilastyny/dobę. Nie ma konieczności modyfikacji dawkowania leku u starszych pacjentów i w przypadku, gdy stwierdza się zaburzenia czynności nerek albo wątroby. U dzieci w wieku 6–11 lat podaje się mniejszą dawkę bilastyny: 10 mg leku/dobę.

W poprzednim numerze „Leku w Polsce” (nr03/2025) wyjaśniałam, skąd się wzięły łacińskie nazwy lues i syphilis. Kontynuując temat, opiszę etymologię nazw polskich określających wiadomą chorobę.

Zanim do nich przejdę, jeszcze kilka słów o terminie syphilis. Wiemy już, co opisywałam w poprzednim numerze, że nazwę stworzył włoski poeta Girolamo Fracastoro w swoim poemacie Syphilis sive morbus Galicus – „Syfilis albo choroba galijska” i wzięła się ona od imienia Syphilus, które nosił pewien pasterz. Skąd jednak takie imię i co ono oznacza? Teorii na ten temat jest kilka: 1. od wyrazu sysphilos – „przyjaciel świń”, gr. σῦς [sys] – „świnia” i φίλος [philos] – „przyjaciel, miłośnik”; 2. od wyrazu symphilos – „kochający wzajemnie”, od gr. συμφιλέω [symphileo] – „wzajemnie kochać”; 3. od imienia Sypilus – według mitologii imię syna Niobe, która została ukarana przez bogów śmiercią swoich wszystkich dzieci; 4. połączenie słów Sypilus + Phyllis, gdzie Phyllis to mitologiczne imię  królewny trackiej, która z żalu za ukochanym zamieniła się w drzewo migdałowe, a jego kształt przypomina ludzi chorujących na kiłę.

Błonica została praktycznie wyeliminowana w Europie dzięki szczepieniom, niemniej nadal stanowi zagrożenie w endemicznych rejonach Azji, Afryki, Ameryki Południowej. Przypadki importowanej błonicy są zgłaszane co roku. Unia Europejska oferuje kilka szczepionek multiwalentnych dla dzieci, młodzieży i dawek przypominających dla dorosłych, zwłaszcza starszych. Prawdziwe ryzyko stwarzają tzw. ruchy antyszczepionkowe, które w niektórych regionach kraju obejmują 0,5% niezaszczepionych dzieci i zagrażają osiągnięciu odporności populacyjnej (herd immunity).

Witaminy z grupy B są witaminami rozpuszczalnymi w wodzie, działającymi jako koenzymy enzymów podstawowych dla funkcjonowania komórki.  Spośród 9 witamin to B₁, B₆ i B₁₂ odgrywają szczególną rolę w układzie nerwowym. Ich udział w neurogenezie, mielinizacji, neurotransmisji i regeneracji czyni je niezbędnymi dla rozwoju mózgu, funkcji poznawczych i zdrowia psychicznego. Witamina B₁ odgrywa ważną rolę  w czynności złącza nerwowo-mięśniowego oraz w neuroprzekaźnictwie. Jest również niezbędna w metabolizmie glukozy, gdyż dostarcza energii do procesów zachodzących w komórkach nerwowych, a także do produkcji kwasów nukleinowych, neuroprzekaźników i osłonek mielinowych. Ponadto przypuszcza się, że pełni funkcje antyoksydacyjne. Z kolei witamina  B₆ działa jako koenzym w syntezie neuroprzekaźników (w tym GABA), kluczowych dla komunikacji między komórkami nerwowymi. Natomiast witamina B₁₂ bierze udział w syntezie osłonek mielinowych otaczających i chroniących nerwy obwodowe, ułatwiając ich regenerację. Do istotnych objawów neurologicznych niedoboru tych witamin należy polineuropatia obwodowa, a także osłabiony próg odczuwania bólu, zaburzenia poznawcze. Pojawiają się równiż pojedyncze doniesienia sugerujące związek niedoboru witaminy B₁₂ z występowaniem bólów kręgosłupa.

Zaparcia to częsta dolegliwość wśród pacjentów. Standardowe metody leczenia obejmują preparaty doustne i doodbytnicze. Ciekawą alternatywą są mikrowlewki doodbytnicze. Mała objętość, wysoka skuteczność i wysoki poziom bezpieczeństwa sprawiają, że mogą być z powodzeniem stosowane u różnych grup pacjentów.

Zaparcia definiowane są według Kryteriów Rzymskich IV jako zaburzenie czynnościowe przewodu pokarmowego, charakteryzujące się zmniejszoną częstotliwością wypróżnień, trudnościami w oddawaniu stolca lub też uczuciem niepełnego wypróżnienia. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi zaparcia diagnozuje się, gdy u pacjenta występują co najmniej dwa z następujących objawów przez minimum 3 miesiące (z początkiem objawów co najmniej 6 miesięcy przed diagnozą): wysiłek podczas defekacji, grudkowaty lub twardy stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia, uczucie przeszkody/blokady w odbycie, konieczność manualnej pomocy przy wypróżnieniu oraz mniej niż 3 spontaniczne wypróżnienia tygodniowo.