VI Zielarska Konferencja Kobiet (której patronem medialnym był miesięcznik "Lek w Polsce") odbyła się w dniach 23-25 czerwca 2017 r. w „Ziołowym Zakątku” w Korycinach na Podlasiu, podobnie jak poprzednie jej edycje. Podlasie to miejsce o czystych i pięknych terenach, gdzie wciąż żywa jest tradycja zielarska, a mieszkańcy tego regionu od pokoleń korzystają z prozdrowotnych właściwości roślin. W tej wiejskiej, charakterystycznej dla Podlasia scenerii można zapoznać się z funkcjonowaniem gospodarstwa ekologicznego i zwiedzić Ogród Botaniczny, w którym została zebrana imponująca kolekcja ponad 1000 roślin. Są wśród nich rośliny chronione i dziko rosnące, gatunki jadalne, jak również trujące. Trudno byłoby znaleźć lepsze miejsce na spotkanie miłośników ziół oraz naukową konferencję – umożliwiające łączenie teorii z praktyką.

Konferencję rozpoczął prof. Bogdan Kędzia wykładem o możliwościach stosowania produktów pszczelich w chorobach nowotworowych, poszerzając wiedzę o ich znaczeniu zarówno w profilaktyce, jak i w terapii nowotworów. Do niedawna stosowanie miodu i innych produktów pszczelich w chorobach nowotworowych uważano za szkodliwe w przekonaniu, że stymulują one rozwój komórek nowotworowych. Próby stosowania ich w leczeniu chorób nowotworowych nie znalazły uznania w medycynie akademickiej. Obecnie jednak, wobec rosnącej liczby ograniczeń, jakie napotyka medycyna w leczeniu nowotworów, pacjenci coraz chętniej wracają do metod naturalnych, wspierających leczenie farmakologiczne. Przekonanie o szkodliwości produktów pszczelich jest weryfikowane przez prowadzone na świecie liczne badania kliniczne, które wskazują że miód, propolis, pyłek kwiatowy i mleczko pszczele można stosować z korzyścią dla zdrowia, zarówno samodzielnie, jak i wspomagająco w chemioterapii i radioterapii.

Referat dotyczący fitoterapii wybranych schorzeń żołądka przedstawiła dr hab. n. farm. Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, omawiając preparaty roślinne, które mogą stanowić cenne uzupełnienie terapii wykorzystującej leki syntetyczne. Zwróciła uwagę, że pomyślne wyniki w terapii chorób żołądka z zastosowaniem preparatów ziołowych są związane z właściwym doborem surowców zielarskich oraz ich odpowiednim dawkowaniem.

Prof. dr hab. Ewa Solarska z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie przedstawiła wyniki badań chmielu, który poza powszechnie znanym wykorzystaniem w piwowarstwie jest rośliną bogatą w unikalne substancje biologicznie aktywne i ostatnio szeroko wykorzystywaną do produkcji nutraceutyków oraz żywności i napojów funkcjonalnych. Szczególnie wartościowe są produkty uzyskiwane z surowców ekologicznych, gdyż są pozbawione pozostałości pestycydów i produkowane bez syntetycznych dodatków.

O przepisach związanych z wprowadzaniem do obrotu produktów biobójczych, dyrektywach i aktach prawnych obowiązujących w Polsce mówiła wiceprezes URPLiB ds. Produktów Biobójczych mgr Barbara Jaworska-Łuczak. Produkty biobójcze, ze względu na ich właściwości zwalczania i unieszkodliwiania organizmów patogennych, są stosowane od dawna. Z uwagi na fakt, że mogą stanowić również poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska, jest potrzeba zwiększenia kontroli ich dostępności na rynku.

Blisko połowa Polaków (48%) regularnie stosuje suplementy diety. Do ich zażywania, choćby okazjonalnie, przyznaje się 7 na 10 rodaków. Decyzję o suplementacji często podejmują samodzielnie, bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą, nabywając suplementy w aptekach (65%), a jedna dziesiąta (10,4%) ankietowanych kupuje suplementy za pośrednictwem Internetu. Z raportu kontroli NIK wynika, że wiele z przebadanych suplementów diety nie wykazuje właściwości deklarowanych przez producentów. Według prezesa Polskiej Federacji Producentów i Dystrybutorów Suplementów Artura Czuchaja, sprzedaż zakwestionowanych w badaniach NIK suplementów w 90% dotyczy tych nabytych za pośrednictwem Internetu. O prawnych aspektach urzędowej kontroli suplementów diety podczas swojego wykładu mówiła mgr Anna Starnawska-Oleńko. 

Znaczącą część konferencji poświęcono zastosowaniu surowców zielarskich w kosmetologii z uwagi na obserwowany w ostatnich latach rozkwit branży kosmetyków naturalnych. Wzrost ten potęguje moda na życie ekologiczne i zwiększająca się świadomość konsumentów, także współczesny rynek stawia produktom kosmetycznym coraz wyższe wymagania. Obserwujemy zapotrzebowanie na wielofunkcyjne, bezpieczne w stosowaniu, innowacyjne surowce pochodzenia naturalnego. Coraz większym zainteresowaniem cieszą się oleje roślinne, które oprócz właściwości nawilżających wykazują działanie odżywcze, regenerujące, przeciwzapalne, a także przeciwdrobnoustrojowe. Według dr inż. Elżbiety Sikory, obok egzotycznych tłuszczy roślinnych, jak np. olej moringa, tamanu, karanja, granatu czy arbuza, do grupy aktywnych lipidów można zaliczyć oleje z nasion owoców jagodowych (czarna porzeczka, malina, truskawka, jeżyna czy aronia). Stanowią one zarówno źródło triglicerydów niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), jak również bioaktywnych substancji – fosfolipidów, tokoferoli, karotenoidów, fitosteroli czy fitohormonów. O składzie i właściwościach oleju z róży Rosa rugosa jako źródła karotenoidów mówiła studentka II roku Farmacji WUM Aleksandra Ciupa. Przedstawiła wyniki swoich badań dotyczące olejów z pestek róży otrzymanych metodą nadkrytycznego CO₂.

Prof. dr hab. Irena Matławska podjęła ważny i interesujący uczestników problem dotyczący znaczenia ziół w nerwicach psychosomatycznych. W przypadku nerwicy serca, najważniejsze zioła to kwiatostan i owoc głogu oraz ziele serdecznika. Ważne są także zioła o działaniu uspokajającym, takie jak: liść melisy, szyszka chmielu, korzeń kozłka, ziele męczennicy, kwiat lawendy, kwiat lipy, korzeń arcydzięgla, ziele pozłotki, ziele owsa, ziele dziurawca, korzeń różeńca czy liść mięty. Przy wyczerpaniu psychicznym i fizycznym mogą być pomocne preparaty z korzenia żeńszenia.

Według statystyk w Polsce co 8 minut ktoś dostaje udaru mózgu. Blisko 60% przypadków kończy się śmiercią w ciągu pierwszego roku po udarze. Ci, którzy przeżyją udar, pozostają w różnym stopniu niepełnosprawni. Stopień nasilenia niesprawności pacjentów po udarze mózgu motywuje do poszukiwań zarówno nowych metod neurorehabilitacji, jak i ich skutecznego wspomagania farmakologicznego. Dr n. med. Dariusz Szabela scharakteryzował preparaty tradycyjnej chińskiej medycyny, a także przedstawił wyniki  wieloośrodkowych badań klinicznych przeprowadzonych w krajach azjatyckich. Wydaje się, że chińska fitoterapia może wspomóc rehabilitację po udarze mózgu  nie tylko w krajach azjatyckich, ale też w europejskich.

Według doktora Krzysztofa Błechy z Centrum Ziołolecznictwa Ojca Grzegorza Sroki, problemy ze skórą są zewnętrzną manifestacją chorób ogólnoustrojowych. Podczas swojego wykładu nie tylko szczegółowo omówił przyczyny wpływające na pogorszenie stanu skóry takie, jak zaburzenia hormonalne, kontakt z toksycznymi substancjami (np. palenie papierosów czy smog), choroby autoimmunologiczne, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego (np. nieprawidłowa dieta) czy choroby na tle emocjonalnym (np. depresja), ale również przedstawił preparaty ziołowe wspomagające niwelowanie tych problemów i wpływające na zdrowy wygląd skóry.

Termin „adaptogen” został wprowadzony przez rosyjskiego naukowca – N.V. Lazarewa dopiero w XX wieku (1947 r.). Dotyczył grupy substancji aktywnych farmakologicznie, które wytwarzały w organizmie  stan podwyższonej odporności niespecyficznej, pomagały w przystosowaniu się do zwiększonego wysiłku fizycznego, przeciwdziałały stresowi. O składzie roślin adaptogennych oraz ich właściwościach leczniczych można było usłyszeć w referacie mgr Natalii Dobros (WUM). Opowiadała o eleuterokoku kolczastym (Eleuthero coccussenticosus), szczodraku krokoszowym (Rhaponticum carthamoides), wąkrotce azjatyckiej (Centella asiatica) oraz chińskim cytryńcu (Schisandra chinensis).

Stosowaną w obecnym czasie technologię produkcji standaryzowanych ekstraktów ziołowych oraz problemy optymalizacji  procesu wytwarzania suchego ekstraktu z kory wierzby standaryzowanego na zawartość salicyny przedstawił uczestnikom konferencji - mgr Mariusz Banach (firma Greenvit, Zambrów), zachęcając do współpracy w tworzeniu innowacyjnych produktów, w tym nowych leków zawierających salicylany.

W ostatnich kilku latach wiele słyszy się w środkach masowego przekazu oraz w literaturze medycznej na temat zastosowania bioaktywnych związków z konopi w różnych schorzeniach - głównie układu nerwowego, takich jak padaczka, a także w schorzeniach typowych dla wieku podeszłego. Konopie siewne należą do najdawniej uprawianych roślin, które znalazły zastosowanie w produkcji włókna oraz oleju. Główną grupą związków bioaktywnych konopi są kannabinoidy. Obecnie konopie są na nowo odkrywane i doceniane. O znaczeniu kannabinoidów w medycynie i diecie mówiła prof. Iwona Wawer. Podkreśliła, że niedoceniana jest rola oleju i białka konopi w diecie, a także niedostatecznie poznane jest działanie lecznicze związków obecnych w konopiach. Zainteresowanie konopiami pokazuje potrzebę przeprowadzenia dalszych badań, aby lepiej poznać aktywność farmakologiczną i ewentualne działania niepożądane konabinoidów.

Substancje pochodzenia naturalnego, surowce zielarskie przeżywają swój renesans. Jesteśmy świadkami odkrywania na nowo dawnych surowców zielarskich, a także intensywnego badania ich składu i właściwości nowoczesnymi metodami w zgodzie ze współczesną medycyną i wiedzą naukową.  Warto przekazywać wiedzę o ziołach szerokiemu gronu ich enstuzjastów, dlatego serdecznie zapraszamy na kolejną VII Zielarską Konferencję Kobiet w 2018 r.!