2025-11-03 Artykuły

Probiotyki – między nauką a marketingiem. Znaczenie szczepów bakterii w praktyce klinicznej

Probiotyki stanowią istotny element profilaktyki i terapii wielu schorzeń, zwłaszcza przewodu pokarmowego. W ostatnich latach obserwuje się dynamiczny rozwój rynku produktów probiotycznych, wśród których jedynie nieliczne mają potwierdzoną skuteczność kliniczną i status leku OTC. Artykuł omawia różnice między lekami zawierającymi przebadane szczepy bakterii a suplementami (często) nieznanego pochodzenia oraz podkreśla znaczenie racjonalnego, opartego na dowodach naukowych stosowania probiotyków w praktyce klinicznej.

Współczesny paradygmat medyczno-farmaceutyczny: równowaga mikrobiologiczna stanowi jeden z filarów zdrowia człowieka. Probiotyki definiowane są jako żywe mikroorganizmy, które po podaniu w odpowiedniej dawce wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Obecnie stanowią integralny element tej równowagi.

Rola flory przewodu pokarmowego – zarówno w aspekcie trawiennym, immunologicznym, jak i metabolicznym – jest niepodważalna. Zaburzenia w mikrobiocie wiążą się z takimi stanami jak biegunki, stany zapalne jelit, infekcje oportunistyczne, a także ogólnoustrojowe konsekwencje dysbiozy. W codziennej praktyce lekarze i farmaceuci coraz częściej stają przed pytaniem: jak dobrać preparat probiotyczny, kiedy zalecić jego stosowanie i – co równie istotne – kiedy zachować ostrożność wobec różnic między produktami?

  Czytaj pełny tekst

Autor: dr n. farm. Oleg Burdzenia

Udostępnij:

Data publikacji: 2025-11-03

Źródło: "Lek w Polsce" nr 10/2025

Słowa kluczowe: probiotyki, mikrobiota jelitowa, biegunka poantybiotykowa, szczepy bakterii

DOI: 10.57591/Lek.202510.04

1. Hill C, Guarner F, Reid G, Gibson GR, Merenstein DJ, Pot B, et al. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2014;11(8):506-514. doi:10.1038/nrgastro.2014.66.
2. Thursby E, Juge N. Introduction to the human gut microbiota. Biochem J. 2017;474(11):1823-1836. doi:10.1042/BCJ20160510.
3. Główny Inspektorat Sanitarny. Rejestr zgłoszeń suplementów diety. Warszawa: GIS; 2024.
4. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz.U. 2022 poz. 2301 z późn. zm.).
5. European Medicines Agency. Guideline on quality of probiotic medicinal products. EMA/CHMP/2017/156. London: EMA; 2023.
6. Najwyższa Izba Kontroli. Raport NIK: Dopuszczanie do obrotu suplementów diety. Warszawa: NIK; 2023.
7. Ministerstwo Zdrowia, Naczelna Izba Lekarska. Stanowisko w sprawie reklamy suplementów diety. Warszawa; 2023.
8. European Food Safety Authority (EFSA). Scientific opinion on the maintenance of the list of QPS biological agents intentionally added to food or feed. EFSA J. 2020;18(2):5966. doi:10.2903/j.efsa.2020.5966.
9. Sanders ME, Merenstein DJ, Reid G, Gibson GR, Rastall RA. Probiotics and prebiotics in intestinal health and disease: From biology to the clinic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2019;16(10):605-616. doi:10.1038/s41575-019-0173-3.
10. Szajewska H, Kołodziej M, Połka J, et al. Efficacy of probiotic preparations in the prevention of antibiotic-associated diarrhea in children: a systematic review and meta-analysis. Cochrane Database Syst Rev. 2020;12:CD004827. doi:10.1002/14651858.CD004827.pub5.
11. WGO Global Guidelines. Probiotics and prebiotics. Milwaukee: World Gastroenterology Organisation; 2021.
12. Edison T. Quotation archive: “The doctor of the future will give no medicine…”. In: The Edison Papers. Rutgers University; 1902.
13. PMR Market Insight. Rynek suplementów diety i probiotyków w Polsce 2024. Kraków: PMR Research; 2024.
14. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, GIF, GIS. Wspólne działania kontrolne dotyczące jakości suplementów diety. Warszawa; 2023.
15. Hill C, Reid G, Gibson G, Sanders ME. Probiotic strain identity and taxonomy: Importance for efficacy and safety. Trends Microbiol. 2022;30(2):107-120. doi:10.1016/j.tim.2021.08.007.
16. Hill C, Guarner F, Reid G, et al. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2014;11(8):506-514. doi:10.1038/nrgastro.2014.66.
17. Szajewska H, Kołodziej M. Cochrane Database Syst Rev. 2020;12:CD004827.
18. McFarland LV. Epidemiology, risk factors and treatments for antibiotic-associated diarrhea. Dig Dis. 2021;39(3):258-271. doi:10.1159/000515144.
19. Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF. Probiotics for treating acute infectious diarrhea. Cochrane Database Syst Rev. 2021;11:CD003048.
20. Rizzardini G, Eskesen D, Calder PC, et al. Impact of Bifidobacterium animalis subsp. lactis BB-12 on immune function. Br J Nutr. 2012;107(6):876-884. doi:10.1017/S0007114511004402.
21. Savino F, et al. L. reuteri DSM 17938 in infantile colic: A randomized trial. Pediatrics. 2010;126:e526-e533. doi:10.1542/peds.2010-0433.
22. Bermudez-Brito M, Plaza-Diaz J, Munoz-Quezada S, Gomez-Llorente C, Gil A. Mechanisms of action of probiotics. Nutrients. 2012;4(11):1713-1742. doi:10.3390/nu4111713.
23. Plaza-Diaz J, Ruiz-Ojeda FJ, Gil-Campos M, Gil A. Mechanisms of action of probiotics. Adv Nutr. 2019;10(Suppl 1):S49-S66. doi:10.1093/advances/nmy063.
24. Liu Y, Tran DQ, Rhoads JM. Probiotics in disease prevention and treatment. J Clin Pharmacol. 2018;58(Suppl 10):S164-S179. doi:10.1002/jcph.1122.
25. Canani RB, et al. Intestinal barrier function and the role of SCFAs. Clin Nutr. 2017;36(2):340-347. doi:10.1016/j.clnu.2016.05.017.
26. Ouwehand AC, Forssten SD. Probiotic dose and formulation: relevance for clinical outcomes. Benef Microbes. 2016;7(5):495-502. doi:10.3920/BM2016.0007.
27. Morovic W, et al. Stability of probiotics during storage and gastrointestinal transit. Front Microbiol. 2021;12:671890. doi:10.3389/fmicb.2021.671890.
28. Derrien M, Belzer C, de Vos WM. Akkermansia muciniphila and its role in regulating host functions. Microb Pathog. 2017;106:171-181. doi:10.1016/j.micpath.2016.02.005.
29. EFSA Panel on Nutrition. Guidance on the scientific requirements for health claims related to gut microbiota. EFSA J. 2023;21(1):e07766. doi: 10.2903/j.efsa.2023.7766.
30. WHO & FAO. Health and nutritional properties of probiotics in food. Geneva: WHO Press; 2020.
31. Dao MC, Everard A, Aron-Wisnewsky J, et al. A. muciniphila and metabolic improvement in obese humans. Nat Med. 2023;29(5):985-994. doi:10.1038/s41591-023-02266-4.
32. Sokol H, Pigneur B, Watterlot L, et al. Faecalibacterium prausnitzii is an anti-inflammatory commensal bacterium. Proc Natl Acad Sci USA. 2008;105(43):16731-16736. doi:10.1073/pnas.0804812105.
33. Plovier H, Everard A, Druart C, et al. A purified membrane protein from A. muciniphila improves metabolism in obese and diabetic mice. Nat Med. 2017;23(1):107-113. doi:10.1038/nm.4236.
34. Machiels K, et al. Fecal microbiota in ulcerative colitis: depletion of F. prausnitzii. Gut. 2014;63(8):1275-1283. doi:10.1136/gutjnl-2013-304833.
35. O’Toole PW, Marchesi JR, Hill C. Next-generation probiotics: the spectrum from probiotics to live biotherapeutics. Nat Microbiol. 2017;2:17057. doi:10.1038/nmicrobiol.2017.57.
36. Szajewska H, et al. Probiotics in the prevention of antibiotic-associated diarrhea: ESPGHAN guidelines. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2021;72(4):758-767. doi:10.1097/MPG.0000000000003087.
37. WGO. Global guidelines: probiotics and prebiotics. 2021.
38. Kollaritsch H, et al. Prophylaxis of travelers’ diarrhea with Saccharomyces boulardii. J Travel Med. 2010;17(2):94-99. doi:10.1111/j.1708-8305.2009.00384.x.
39. Didari T, et al. Effectiveness of probiotics in IBS: meta-analysis. World J Gastroenterol. 2015;21(10):3072-3084. doi:10.3748/wjg.v21.i10.3072.
40. Miele E, et al. Efficacy of E. coli Nissle 1917 in ulcerative colitis. J Clin Gastroenterol. 2009;43(1):34-39. doi:10.1097/MCG.0b013e31815732b5.
41. Isolauri E, et al. Probiotics in prevention of atopic disease: a randomized trial. Lancet. 2001;357(9262):1076-1079. doi:10.1016/S0140-6736(00)04259-8.
42. Reid G, et al. Probiotic Lactobacillus for prevention of urogenital infections. Clin Microbiol Rev. 2019;32(4):e00071-18. doi:10.1128/CMR.00071-18.
43. Messaoudi M, et al. Assessment of psychotropic-like properties of L. helveticus R0052 and B. longum R0175 in humans. Br J Nutr. 2011;105(5):755-764. doi:10.1017/S0007114510004319.
44. Shida K, et al. Effects of L. casei Shirota on respiratory infections. Eur J Clin Nutr. 2017;71(4):450-455. doi:10.1038/ejcn.2016.213.
45. WGO. Global guideline: probiotics and prebiotics. 2021.
46. ESPGHAN. Evidence-based recommendations on probiotics in pediatric practice. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2021;72(4):757-767.
47. EFSA. Qualified Presumption of Safety list. EFSA J. 2023;21(1):e07766.
48. Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, PZH. Stanowisko w sprawie racjonalnej probiotykoterapii. Warszawa; 2023.
49. WHO. Safety of probiotics in food and dietary supplements. Geneva: WHO; 2022.
50. Doron S, Snydman DR. Risk and safety of probiotics. Clin Infect Dis. 2015;60(Suppl 2):S129-S134. doi:10.1093/cid/civ085.
51. Boyle RJ, Robins-Browne RM, Tang MLK. Probiotic use in clinical practice: what are the risks? Am J Clin Nutr. 2006;83(6):1256-1264. doi:10.1093/ajcn/83.6.1256.
52. URPL. Rejestr Produktów Leczniczych dopuszczonych do obrotu. Warszawa; 2024.
53. WHO. Guidelines for the evaluation of probiotics in food. Geneva: WHO Press; 2020.
54. EFSA Panel on Biological Hazards. Scientific Opinion on the maintenance of the list of QPS biological agents. EFSA J. 2023;21(3):e07892. doi: 10.2903/j.efsa.2023.7892.
POWRÓT
reklama Baner_prawy_ZALOGU-SIE
...
Info
Najczęściej czytane
Redaktor poleca
GP

Na skróty

Informacje

Copyright © Medyk sp. z o.o