Otępienie, zaburzenia pamięci, trudności w wykonywaniu zwykłych czynności, gubienie się w znanych sobie wcześniej miejscach, utrata kontaktu z bliskimi osobami to tylko niektóre objawy choroby Alzheimera. W lipcu Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi (CHMP) wydał pozytywną opinię w sprawie nowego leku, który może spowalniać te wyniszczające objawy na wczesnym etapie choroby. Jego rekomendacja to ostatni krok przed decyzją Europejskiej Agencji Leków (EMA). Nowy lek jest przeciwciałem monoklonalnym skierowanym przeciwko złogom białka beta-amyloidu. Białko beta-amyloidu powstaje w kilku etapach: najpierw z białka prekursorowego (APP) w wyniku cięcia przez enzymy alfa- i gamma-sekretazę powstają pojedyncze włókna, które łączą się w pewne konfiguracje (oligomery i fibryle), a ostatecznym „produktem” jest tzw. blaszka starcza (jej głównym składnikiem jest właśnie beta-amyloid), która blokuje i wpływa na pogorszenie funkcjonowania mózgu, uszkadzając neurony. Nowa terapia działa na tę blaszkę starczą, łącząc się z beta-amyloidem, i pozwala na rozkładanie tego patologicznego białka i usuwanie go z mózgu. Środek podawany jest dożylnie, raz na miesiąc. Wlew trwa około godziny.

Z raportu przygotowanego przez Wavemaker „Influencerzy pod lupą: etyka w social mediach” wynika, że 30% internautów bierze pod uwagę opinie influencerów przy podejmowaniu decyzji zakupowych dotyczących leków i suplementów diety. Jednak reklamy suplementów diety w Polsce podlegają pewnym ograniczeniom.
– Reklama suplementów diety ma pewne ograniczenia, pomimo że są one żywnością. Nie może przypisywać suplementom diety cech, których one nie mają. Czyli na przykład nie wolno, zgodnie z przepisami, mówić o tym, że suplementy diety mają jakiekolwiek właściwości lecznicze, dlatego że gdyby je miały, byłyby po prostu lekami – mówi agencji Newseria dr Anna Banaszewska, radczyni prawna i magister farmacji. – Kolejne ograniczenie dotyczy informacji na temat właściwości wspomagających. Jeżeli na suplemencie diety, na etykiecie, w informacji pisemnej czy w jakiejkolwiek reklamie radiowej, telewizyjnej pojawia się informacja, że dany suplement diety wspiera leczenie, ma działanie wspomagające, ma obniżoną lub podwyższoną ilość cukru czy ilość energii, to taka informacja stanowi oświadczenie zdrowotne lub żywieniowe.

Oświadczenia zdrowotne mogą być stosowane wyłącznie wówczas, gdy dany suplement zawiera składnik mający znaczenie, np. witaminę C, w odpowiedniej ilości oraz jedynie w brzmieniu wskazanym w unijnym rejestrze oświadczeń. Zgłoszenie oświadczenia zdrowotnego do rejestru musi być poprzedzone badaniami potwierdzającymi właściwości tego składnika. Stosowanie niezatwierdzonych oświadczeń zdrowotnych jest zabronione. 

– W zakresie treści samych przekazów – np. przypisywania suplementom właściwości leczniczych lub stosowania niezatwierdzonych oświadczeń zdrowotnych – właściwym organem jest Główny Inspektorat Sanitarny. To również GIS nadzoruje zgodność przekazów z przepisami prawa żywnościowego – wskazuje Bartosz Klimczuk z Wydziału Prasowego UOKiK.

Stosowanie wody morskiej to skuteczna metoda oczyszczania nosa – zarówno podczas infekcji, jak i w przypadku występowania alergii. Niestety nie wszystkie wody morskie są takie same. Różnią się składem i rodzajem użytych składników. Dlatego warto wiedzieć, czym różnią się wody morskie i jaką wybrać.

Irygacja nosa solą fizjologiczną i wodą morską jest jedną z najstarszych metod terapeutycznych w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych, pochodzącą prawdopodobnie z tradycji medycyny ajurwedyjskiej. Współczesne badania naukowe potwierdzają skuteczność tej metody, jednak nie wszystkie preparaty wody morskiej mają identyczne właściwości terapeutyczne i standardy jakości.

Obowiązujące obecnie nazewnictwo botaniczne zostało zapoczątkowane przez Karola Linneusza (1707–1778), szwedzkiego botanika, który swoim dziełem Species plantarum (1753 r.) dokonał wielkiej reformy nazewnictwa roślin. Zaproponował stosowanie dla każdego gatunku dwuwyrazowej (binominalnej) łacińskiej nazwy. Pierwszy człon jest nazwą rodzaju botanicznego, drugi – nazwą gatunkową. Nazwa rodzajowa ma zawsze formę pojedynczego rzeczownika i zapisuje się ją wielką literą.

Artykuł przeglądowy omawia wybrane roślinne metabolity wtórne, które są stosowane wspomagająco w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS): kwercetynę, resweratrol, kurkuminę oraz sinomeninę. Przedstawiono źródła pochodzenia, główne mechanizmy działania terapeutycznego oraz dowody z badań przedklinicznych i klinicznych dla każdej omawianej substancji. Substancje te wykazują szerokie spektrum aktywności biologicznej, obejmujące właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i immunosupresyjne. Dzięki złożonemu mechanizmowi działania mogą one znaleźć zastosowanie w terapii RZS.

Do grupy metabolitów powstałych w wyniku procesów przeprowadzanych przez mikrobiotę jelitową należą krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Jednym z nich jest maślan, którego wzrastającą popularność wśród specjalistów oraz pacjentów odnotowano w ostatnich latach. Wykazuje on wiele korzystnych właściwości. Szczególną uwagę przykuwa zdolność do łagodzenia stanów zapalnych, co jest niezwykle istotne w kontekście zaburzeń występujących w przewodzie pokarmowym, gdzie maślan sodu ma największe zastosowanie. Należy również zwrócić uwagę na jego wpływ w utrzymywaniu równowagi w składzie mikrobiomu jelitowego oraz na wsparcie mające na celu zachowanie integralności bariery jelitowej. Suplementacja tego związku może wiązać się z długofalowymi korzyściami i poprawą komfortu życia, co zostało potwierdzone szeregiem badań klinicznych z różnorodnych dziedzin medycyny.

Jelito stanowi fragment układu pokarmowego, w którym wyróżnić można dwie zasadnicze części – jelito cienkie, składające się z dwunastnicy, jelita czczego i krętego, oraz jelito grube, składające się z kątnicy (jelita ślepego), okrężnicy i odbytnicy. Prawidłowe funkcjonowanie jelit jest w znacznym stopniu kluczowe dla trawienia pokarmów, wchłaniania składników odżywczych oraz eliminacji niestrawionych odpadów. Upraszczając, jelito cienkie odpowiedzialne jest za trawienie i wchłanianie pokarmów, natomiast w jelicie grubym następuje zagęszczenie resztek oraz ich usunięcie w postaci stolca. Przesuwanie treści pokarmowej następuje w wyniku perystaltyki. Fitoterapia stanowi ważną część terapii chorób jelit. W przypadku zaburzeń funkcjonowania jelit można sięgnąć po takie surowce zielarskie jak karczoch, kurkuma, rozmaryn, mięta pieprzowa oraz imbir.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) stanowią podstawę leczenia bólu i stanów zapalnych. Ich działanie opiera się głównie na hamowaniu cyklooksygenaz, ale obejmuje również inne drogi metaboliczne. W artykule przedstawiono współczesny podział NLPZ.

Kwas acetylosalicylowy (ASA), zsyntetyzowany w 1897 r. przez F. Hoffmanna, wprowadzony na rynek jako Aspirin (Bayer) przez dziesięciolecia stosowany był bez znajomości mechanizmu działania. Dopiero J. Vane w 1976 r. wykazał wpływ ASA na układ cyklooksygenaz (COX), co przyniosło mu Nagrodę Nobla w 1982 r. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) należą do najczęściej stosowanych leków na świecie, są orężem w objawowym leczeniu bólu i stanu zapalnego. Ich działanie obejmuje także szeroki zakres nie do końca poznanych innych działań na poziomie molekularnym.

Marskość wątroby to zaawansowane stadium przewlekłej choroby wątroby, w którym dochodzi do rozległego włóknienia i postępującej utraty funkcji narządu. Wyróżnia się dwie fazy: skompensowaną, gdy wątroba wciąż radzi sobie z podstawowymi funkcjami, oraz zdekompensowaną – charakteryzującą się wystąpieniem objawów niewydolności, w tym groźnego nadciśnienia wrotnego i jego powikłań. Mimo sukcesów w leczeniu wirusowych zapaleń wątroby rośnie liczba przypadków marskości spowodowanych alkoholizmem oraz niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (NAFLD). Ta zmieniająca się epidemiologia, w połączeniu z polifarmacją u pacjentów z marskością, rodzi nowe, złożone wyzwania w farmakoterapii. W marskości dochodzi do znaczących zmian w farmakokinetyce leków, co zwiększa ryzyko wystąpienia interakcji lekowych i działań niepożądanych. Stąd też indywidualizacja farmakoterapii i uważne monitorowanie stanu pacjenta są absolutnym priorytetem. Farmaceuta odgrywa tu kluczową rolę, wspierając zespół medyczny w analizie czynników zmieniających właściwości farmakokinetyczne leków, ocenie profilu ich działań niepożądanych oraz hepatotoksyczności, a także minimalizując ryzyko interakcji.

Okres wakacyjny sprzyja narażeniu skóry na bezpośredni kontakt z substancjami występującymi w roślinach, w ich olejkach eterycznych czy soku. Połączenie związków takich jak furanokumaryny oraz promieniowania UV może skutkować powstaniem stanów zapalnych skóry o różnym nasileniu, od łagodnego zaczerwienienia i podrażnienia do pęcherzy i objawów przypominających poparzenia. Rozróżnia się fototoksyczne i fotoalergiczne rodzaje reakcji wywołanych przez rośliny. Do roślin o działaniu fototoksycznym zalicza się te zawierające głównie furanokumaryny typu psolarenu, z rodziny Apiaceae (np. barszcz Sosnowskiego, seler zwyczajny, marchew, arcydzięgiel) czy z rodziny Rutaceae (owoce cytrusowe, ruta zwyczajna). Działanie fototoksyczne dotyczy każdego, kto był narażony na działanie fotosensybilizatora, a reakcja występuje tylko w miejscach wystawionych na światło. Objawy mogą być bardzo nasilone, przypominające poparzenia i zależą od dawki związków i ilości światła. Z kolei reakcje fotoalergiczne dotykają tylko kilku procent społeczeństwa i wynikają z reakcji układu immunologicznego na alergen. Do roślin fotouczulających należą: arnika górska, nagietek lekarski i rumianek pospolity.

W poprzednim numerze „Leku w Polsce” (nr 5/2025) pisałam o nazwie beri-beri, zapoczątkowując tym serię terminów występujących w łacińskiej terminologii medycznej, które zaliczyłam do cytatów przeniesionych z innego języka w niezmienionej postaci graficznej i fonetycznej. W tym numerze opiszę kolejny tego typu termin – dengue i febris dengue.

Laurus nobilis L., znany jako wawrzyn szlachetny, to roślina od wieków ceniona w kuchni, medycynie tradycyjnej oraz kosmetyce. Naturalnie występuje w rejonie Morza Śródziemnego, a jego liście i owoce są źródłem wielu związków bioaktywnych – przede wszystkim olejku eterycznego bogatego w 1,8-cyneol, linalol, sabinen, eugenol oraz inne terpenoidy. Właściwości biologiczne wawrzynu obejmują działanie: przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, przeciwutleniające oraz neuroprotekcyjne. Wykazuje on także potencjał jako naturalny konserwant żywności oraz składnik kosmetyków. W kontekście współczesnych wyzwań zdrowotnych, takich jak choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera, Parkinsona), L. nobilis zyskuje szczególne znaczenie.

Anafilaksja to ciężka systemowa lub uogólniona reakcja nadwrażliwości o nieprzewidywalnym stopniu nasilenia objawów. Jest to stan zagrożenia życia. Rozpoznanie anafilaksji opiera się na bogatej symptomatologii. Lekiem ratującym życie chorych jest adrenalina. W przypadku wystąpienia obturacji oskrzeli istotne znaczenie ma zastosowanie w postępowaniu leczniczym salbutamolu.

Choroby mózgu i układu nerwowego – od udarów, przez padaczkę i stwardnienie rozsiane, aż po otępienia i migreny – dotykają milionów Polaków i są jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności oraz zgonów. Tymczasem neurologia w Polsce, mimo dynamicznego rozwoju nauki i medycyny, w percepcji wielu decydentów, wciąż pozostaje w cieniu innych specjalizacji i dziedzin ochrony zdrowia. Obchodzony 22 lipca Światowy Dzień Mózgu to doskonała okazja do tego, by zapytać: czy Polska jest gotowa, aby zmierzyć się z ogromnym zdrowotnym i społecznym wyzwaniem, jakim są choroby i zdrowie mózgu?