Zmiany mające na celu wzmocnienie roli farmaceutów w systemie ochrony zdrowia zostały wprowadzone na mocy Ustawy z 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty, która weszła w życie 16 kwietnia 2021 r. Przepisy te uprawniają farmaceutów m. in. do dokonywania przeglądów lekowych wraz z oceną farmakoterapii, wykonywania określonych badań diagnostycznych i szczepień oraz wystawiania recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.Farmaceuci chcą odgrywać większą rolę w systemie opieki zdrowotnej. Jak wynika z raportu pt. „Rola farmaceutów w walce z chorobami cywilizacyjnymi”, opracowanego przez IQVIA na zlecenie firmy Kenvue, rozwoju opieki farmaceutycznej oczekują nie tylko pracownicy aptek, ale przede wszystkim pacjenci. Z usług takich jak przeglądy lekowe, szybkie badania diagnostyczne, edukacja zdrowotna skorzystałoby aż 2/3 ankietowanych.

Branża repelentów i insektycydów oferuje konsumentom szeroki wachlarz produktów wspomagających ochronę przed ukąszeniami owadów i możliwymi po nich powikłaniami. Nad zapewnieniem wysokich standardów ochrony ludzi i środowiska oraz skuteczności produktów czuwa Rozporządzenie w sprawie Produktów Biobójczych – rozporządzenie (UE) nr 528/2012). Zanim jakikolwiek repelent lub środek owadobójczy zostanie w Europie wprowadzony do obrotu, musi uzyskać specjalne pozwolenie. W Polsce udziela ich Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Repelentom i insektycydom poświęcone było spotkanie prasowe zorganizowane przez Polskie Stowarzyszenie Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego (11 czerwca 2024 r. w Warszawie), które patronatem objął URPLWMiPB. Najważniejsze zagadnienia dotyczące rodzajów tych preparatów oraz ich stosowania przedstawiły: dr Karolina Pastuszko – naczelnik Wydziału Rejestracji Produktów Biobójczych w Procedurach Europejskich URPL oraz dr Anna Oborska – dyrektor generalna PSPKD.

Pozytywnym zjawiskiem na polskim rynku farmaceutycznym jest to, że coraz więcej nowych leków i terapii znajduje się na liście refundacyjnej, natomiast największym problemem są pieniądze – wskazywała prof. Urszula Demkow, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia podczas sesji inaugurującej pierwszy dzień czerwcowej konferencji „Priorities and Challenges in Polish and European Drug Policy” w Warszawie. Tematem przewodnim konferencji są przede wszystkim wyzwania w zakresie polityki lekowej i farmakoterapii w Polsce i w Europie.

Jak zaznaczyła wiceminister zdrowia, na rynku farmaceutycznym jest bardzo dużo interesariuszy i ich interesy decydują o tym, jaki jest efekt końcowy całego procesu refundacyjnego. Jednak głównym interesariuszem powinien zostać pacjent. Prof. Krzysztof J. Filipiak z Naczelnej Rady Lekarskiej również podkreślił, że środowisko lekarskie zawsze stoi po stronie pacjenta.

Ministerstwo Zdrowia ogłosiło przetarg na zakup szczepionki przeciwko pneumokokom, która będzie stosowana w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Na polskim rynku dostępne są dwie szczepionki przeciwko pneumokokom – jedna z nich nie zawiera serotypu 19A, który jest najbardziej rozpowszechniony w Polsce i stanowi główną przyczyną inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP), która może zakończyć się śmiercią. To oznacza, że dotychczas polskie dzieci nie były zabezpieczane przed IChP pomimo szczepienia. Prezes Fundacji Koalicja dla wcześniaka – prof. dr hab. n. med. Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka – apeluje do Ministerstwa Zdrowia, aby publiczne pieniądze wydawać w sposób racjonalny i kierować się danymi epidemiologicznymi, a nie jedynie ceną przy wyborze szczepionki. Podobną prośbę przedstawiło Polskie Towarzystwo Pediatryczne i Ogólnopolski Program Zwalczania Chorób Infekcyjnych (OPZCI). Fundacja Koalicja dla wcześniaka zwróciła się również z prośbą o wsparcie w tej sprawie do Rzeczniczki Praw Dziecka i Rzecznika Praw Pacjenta.

Środowisko pacjenckie coraz częściej zwraca uwagę na pogarszającą się dostępność aptek, którą szczególnie odczuwają osoby starsze oraz mieszkańcy mniejszych miejscowości. Najnowszy raport dwóch organizacji pozarządowych – Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym” oraz Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej pt. „Apteka dla Pacjenta” pokazuje, na co pacjenci zwracają uwagę przy wyborze apteki. Jak się okazuje, kluczowymi czynnikami dla badanych są: dostępność leków (95% wskazań), ich niska cena (92%), duży wybór produktów (89%), jakość obsługi (86%) oraz bliskość placówki (80%). Z kolei dla zdecydowanej większości ankietowanych było to zupełnie nieważne lub mało ważne, czy dana apteka należy do indywidualnego właściciela (81%), czy do sieci aptecznej (67%). Badanie przeprowadzono na dwóch grupach: ogólnopolskiej (1000 osób) oraz wśród osób odpowiedzialnych za zakupy w gospodarstwie domowym (1000 osób) – badanie koszyka cenowego. Badanie zostało zrealizowane w okresie kwiecień-maj 2024 r. na grupie wiekowej 18–65+.

Polski sektor farmaceutyczny musi dostosować się do nowych przepisów dotyczących utylizacji leków, które weszły w życie w ostatnich miesiącach. Nakładają one na apteki szereg obowiązków związanych z zarządzaniem przeterminowanymi produktami farmaceutycznymi. Apteki stają przed nie lada wyzwaniem, bo nowe przepisy wymagają od nich dodatkowego zabezpieczenia, a także rozszerzonej dokumentacji i procedur kontrolnych. To oznacza zwiększenie obciążeń administracyjnych i operacyjnych. Ponadto są zobowiązane do natychmiastowego zabezpieczenia leków zawierających w składzie środki odurzające, substancje psychotropowe lub prekursory kategorii 1., gdy są one przeterminowane, zepsute lub sfałszowane. Dodatkowo każde takie zdarzenie musi być niezwłocznie zgłaszane Wojewódzkiemu Inspektorowi Farmaceutycznemu w formie pisemnej. Taki lek musi być zabezpieczony w sposób uniemożliwiający jego dalszą sprzedaż lub użytkowanie, co jest potwierdzane poprzez umieszczenie go w zamkniętym opakowaniu z oznaczeniem: „produkt leczniczy zabezpieczony – podejrzenie braku spełnienia wymagań jakościowych”. Niewłaściwe postępowanie z lekami niepełnowartościowymi, jak również ich nieprawidłowy obrót, mogą skutkować poważnymi sankcjami dla apteki, włącznie z możliwością nałożenia grzywny, a nawet odebrania koncesji na prowadzenie działalności.

Obecnie w Europie w fazie przedrekrutacyjnej lub rekrutacyjnej jest zarejestrowanych ponad 15,5 tys. badań klinicznych. Statystycznie w przypadku aż ok. 80% z nich wystąpią problemy z uzyskaniem lub utrzymaniem wystarczającej próby, prowadzące do opóźnień, wzrostu kosztów lub rezygnacji z projektu. Na drodze ośrodków badawczych do pozyskania pacjentów stoi bowiem szereg przeszkód formalno-proceduralnych, a pacjenci nie są w stanie w prosty sposób znaleźć właściwego badania. CTIN EU – Europejska Sieć Informacji o Badaniach Klinicznych jest odpowiedzią na to wyzwanie, czyli ogniwem łączącym podmioty prowadzące badania z pacjentami. Jej twórcą jest dr Łukasz Izbicki: Ośrodki badawcze aktywnie poszukują pacjentów, a pacjenci odpowiednich terapii, jednak do tej pory brakowało jednego miejsca, gdzie obie grupy mogłyby się spotkać, informacje były rozproszone. Ten czynnik został zdiagnozowany jako jeden z głównych hamulców rozwoju branży badań klinicznych na naszym kontynencie. (...) Naszym celem jest dostarczenie pacjentom aktualnych i kompleksowych informacji o dostępnych badaniach w zrozumiałej dla nich formie i języku. Pozwala nam to w prosty sposób zmaksymalizować dotarcie do pacjentów intencjonalnie poszukujących informacji o terapiach, którzy dotychczas znajdowali je co najwyżej w szczątkowej lub niezrozumiałej formie.

Jubileuszowa X konferencja odbyła się w Kampusie Politechnicznym Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Krośnie, 16-17 maja 2024 r. Obrady otworzył Franciszek Tereszkiewicz, kanclerz PANS, podkreślając rolę zielarstwa jako dyscypliny z tradycjami, o rosnącym znaczeniu we współczesnym świecie. Konferencja zbiegła się z obchodami 25-lecia uczelni w Krośnie, o czym wspominał zarówno rektor PANS dr hab. Zbigniew Barabasz, jak i prezydent Miasta Krosna Piotr Przytocki. W spotkaniu brało udział ponad 200 osób, obecnych w krośnieńskiej auli oraz on-line. Wykłady dotyczyły istotnych problemów zdrowotnych, miały wysoki poziom merytoryczny, promowały zielarstwo oparte na faktach (Evidence Based Herbalism). Warto podkreślić wieloośrodkowość konferencji, oprócz współpracy Krosno-Wrocław, swoje osiągnięcia pokazali naukowcy z Krakowa, Rzeszowa, Lublina, Szczecina, czy Warszawy. Wykładowcy prezentowali cały przekrój wiekowy „od seniora do juniora, czyli młodzież studencką”. Krośnieńskie konferencje zielarskie są organizowane we współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu, o czym przypomniał prof. dr hab. inż. Tadeusz Trziszka w swoim wykładzie Współpraca naukowa i organizacyjna Uniwersytetu Przyrodniczego z PANS w Krośnie, w perspektywie 12 lat.

Część naukową konferencji rozpoczął prof. dr hab. Bogusław Buszewski (Komitet Chemii Analitycznej PAN, Uniwersytet M. Kopernika w Toruniu), erudycyjnie omawiając Nowe podejście na drodze ekstrakcji w pozyskiwaniu substancji biologiczne aktywnych z materiału roślinnego. Prof. dr hab. Bożena Muszyńska (Uniwersytet Jagielloński, Kraków) w wykładzie Grzyby lecznicze w terapii chorób cywilizacyjnych mówiła o substancjach biologicznie aktywnych z grzybów. Grzyby jadalne to żywność funkcjonalna, a grzyby lecznicze mogą wspomagać dietę pacjentów z chorobami metabolicznymi czy nowotworowymi.

Witaminy neurotropowe, w tym B₁, B₆ i B₁₂, są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Ich udział w neurogenezie, mielinizacji, neurotransmisji i regeneracji czyni je niezbędnymi dla rozwoju mózgu, funkcji poznawczych i zdrowia psychicznego. Niedobór może prowadzić do łagodnych, niespecyficznych objawów, ale też poważnych powikłań neurologicznych (polineuropatia, niedowłady, otępienie), hematologicznych (anemia złośliwa) i innych (drgawki, zanik nerwu wzrokowego, zaburzenia neuropsychiatryczne). Przyczyny deficytów to najczęściej niska podaż w diecie (restrykcje żywieniowe, alkoholizm) oraz problemy z wchłanianiem (przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, starszy wiek). W wielu przypadkach niedobór dotyczy całej grupy witamin, ale istnieją stany bardziej predysponujące do deficytu tylko jednej z nich (stosowanie niektórych leków, choroby nerek, choroby autoimmunologiczne). Odpowiednia profilaktyka i leczenie niedoborów witamin neurotropowych, bazujące na wiedzy o grupach ryzyka i czujności diagnostycznej, mogą skutecznie zapobiegać wielu poważnym powikłaniom.

Wirus RS, czyli syncytialny wirus nabłonka oddechowego (ang. respiratory syncytial virus), jest jedną z najczęstszych przyczyn zakażeń dolnych dróg oddechowych (LRTI) u niemowląt i dzieci poniżej 1. r.ż. na świecie. W Polsce w sezonie zakażeń 2022/23 odnotowano ponad 20 700 hospitalizacji z powodu zakażeń RSV z czego 70% dotyczyło dzieci poniżej 12. miesiąca życia.

Życie i zdrowie dziecka są bezcenne i muszą się znaleźć środki na to, aby wprowadzić program, który będzie zabezpieczał je przed groźnym wirusem RS i konsekwencjami zakażenia – tak posłanka Alicja Chybicka podsumowała posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci, które było w całości poświęcone profilaktyce zakażeń RSV u całej populacji najmłodszych. Przedstawiciele Koalicji RSV wzięli udział w spotkaniu. Obecni na posiedzeniu eksperci podkreślili, że środowisko medyczne jest jednomyślne w sprawie wprowadzenia Programu Profilaktyki Zdrowotnej, który zapewni wszystkim dzieciom jednodawkową immunizację bierną, chroniącą przed wirusem RS.

Czy zastanawiali się kiedyś Państwo nad pochodzeniem słowa „kalendarz”? Wyjaśnienie jego etymologii jest proste i wiąże się z tym ciekawa historia kalendarza rzymskiego. O tym słów kilka w niniejszym tekście.

Już za czasów cesarza Oktawiana Augusta (ur. 63 r. p.n.e. – zm. 14 r. n.e.) pojawiło się powiedzenie ad Kalendas Graecas, którego on sam jest autorem. Gdy poddawał w wątpliwość, czy ktoś spłaci zaciągnięty dług, mawiał, że zapłaci „na greckie kalendy”, czyli „na świętego Nigdy”. Termin „kalendy” oznaczał w rzymskim kalendarzu juliańskim pierwszy dzień miesiąca. W kalendarzu greckim taki termin nie istniał.

Acanthopanax senticosus (syn. Eleutherococcus senticosus; Araliaceae) – eleuterokok kolczasty (tzw. żeń-szeń syberyjski) jest jednym z bardziej znanych gatunków roślin o właściwościach adaptogennych. W przemyśle wykorzystywane są ekstrakty z kłącza (Eleutherococci senticosi rhizoma) lub kora części podziemnych (Acanthopanacis cortex). Za profil aktywności biologicznej surowca odpowiadają specyficzne dla tego gatunku metabolity – eleuterozydy oraz glikoproteiny i polisacharydy.  W medycynie wschodnioazjatyckiej gatunek uznawany jest za działający podobnie do żeń-szenia właściwego. Eleuterokok kolczasty jest popularny we współczesnej fitoterapii ze względu na właściwości neuroprotekcyjne, przeciwstresowe, poprawiające wydolność organizmu, immunostymulujące, antyoksydacyjne, przeciwstarzeniowe oraz hipoglikemiczne.

Głóg (Crataegus sp.) to surowiec zielarski stosowany od wieków w medycynie ludowej. Głównymi gatunkami głogu uprawianymi w Europie są głóg jednoszyjkowy – Crataegus monogyna Jacq. oraz głóg dwuszyjkowy – C. laevigata (Poir.) DC. Preparaty zawierające kwiaty, liście i owoce głogu stanowią bogate źródło procyjanidyn i flawonoidów. Dzięki temu ekstrakty z głogu wykazują silne działanie przeciwrodnikowe, przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe, przeciwcukrzycowe, przeciwdrobnoustrojowe i immunomodulujące. Działają przeciwskurczowo na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, w tym naczyń wieńcowych serca oraz naczyń mózgowych. Głóg powoduje rozszerzenie naczyń wieńcowych, zwiększa przepływ wieńcowy i ilość dostarczanego tlenu, redukując czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego i korzystnie wpływając na pracę serca. Preparaty Crataegus mogą być bardzo pomocne jako łagodny naturalny środek w niewydolności serca i wzmożonym napięciu nerwowym, szczególnie dla osób starszych.