Jak podano w Zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) 2025, cukrzyca jest to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią (zwiększonym stężeniem glukozy we krwi), wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z: uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, serca, nerwów, naczyń krwionośnych.

Epidemia otyłości spowodowała ogromny wzrost zainteresowania ziołowymi preparatami odchudzającymi – jako alternatywą dla drogich leków recepturowych. Jedną z takich roślin jest Garcinia cambogia, składnik suplementów sprzedawanych w wielu krajach jako środek przeciw otyłości. Tamaryndowiec malabarski to jadalny owoc przypominający dynię, który rośnie w Azji południowo-wschodniej. Tradycyjnie stosowany jest jako przyprawa oraz w leczeniu dolegliwości jelitowych i pasożytów. Zawiera kwasy organiczne, w tym kwas hydroksycytrynowy; wykazuje właściwości przeciwzapalne i przeciwlipidemiczne.

Bardzo ciekawą, nie tylko pod kątem językowym, grupą łacińskich nazw roślin jest ta, w której znajdują się odwołania do postaci mitologicznych, biblijnych lub świętych. Przykłady: Achillea millefolium „krwawnik pospolity” i Angelica archangelica, synonim Archangelica officinalis [czyt. angelika archangelika] „arcydzięgiel litwor, arcydzięgiel lekarski”.

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, na którą choruje obecnie ok. 830 mln ludzi na świecie. Najczęściej diagnozowana jest cukrzyca typu 2, która związana jest z niewystarczającą produkcją insuliny oraz insulinoopornością. Do jej rozwoju przyczynia się niewielka aktywność fizyczna, otyłość brzuszna oraz predyspozycje genetyczne. Nieleczona choroba prowadzi do wielu powikłań, takich jak: uszkodzenia nerwów oraz naczyń krwionośnych siatkówki, nerek i serca, a także do rozwoju zespołu stopy cukrzycowej. Specyfika artykułu ogranicza się do przedstawienia czytelnikom fitoterapeutycznych związków wspomagających zapobieganie/leczenie cukrzycy.

Dna moczanowa to przewlekła choroba metaboliczna spowodowana odkładaniem się kryształów kwasu moczowego w tkankach, szczególnie w stawach, nerkach i układzie sercowo-naczyniowym. Częstość występowania dny zwiększa się z wiekiem, częściej chorują mężczyźni. Głównym czynnikiem ryzyka jest hiperurykemia, czyli zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi. Leczenie obejmuje modyfikację diety, terapię farmakologiczną obniżającą stężenie kwasu moczowego oraz leczenie przeciwzapalne. Wśród leków roślinnych stosowanych w terapii dny moczanowej wyróżniono: preparaty z wiśni pospolitej (Prunus cerasus) bogate w antocyjany, które wykazują silne właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające oraz zmniejszają stężenie kwasu moczowego we krwi; wyciągi z selera zwyczajnego (Apium graveolens) – o działaniu przeciwzapalnym, moczopędnym i przeciwutleniającym, wspierają one usuwanie kwasu moczowego z organizmu przez zwiększenie diurezy, a także hamują aktywność enzymów pozapalnych; preparaty ostryża długiego (kurkumy, Curcuma longa) zawierające kurkuminę – silny antyoksydant i substancja przeciwzapalna; wyciągi z pistacji właściwej (Pistacia vera) lub innych gatunków pistacji zawierające substancje hamując oksydazę ksantynową, antyoksydanty i substancje działające przeciwzapalnie. Badania potwierdzają skuteczność substancji pochodzenia roślinnego w hamowaniu różnych etapów rozwoju dny moczanowej. Dzięki tym właściwościom preparaty roślinne mogą wspomagać konwencjonalne leczenie dny moczanowej, zwłaszcza w długotrwałej terapii.

Owies zwyczajny (Avena sativa L.) to jednoroczna roślina zielna powszechnie uprawiana w różnych regionach świata. Ze względu na wartości odżywcze, w tym dużą zawartość błonnika i białka, jest stosowany do produkcji różnych produktów spożywczych: napojów fermentowanych, płatków śniadaniowych, ciasteczek itp. Liczne badania wykazały, że owies może skutecznie wspomagać postępowanie lecznicze w objawach składających się na zespół metaboliczny, w tym zaburzeniach gospodarki lipidowej (hipercholesterolemii) i węglowodanowej (cukrzyca typu 2). Owies zawiera polisacharyd β-glukan o właściwościach obniżających poziom cholesterolu we krwi i spowalniających wchłanianie glukozy w jelitach. Znalazł także zastosowanie we wspomaganiu leczenia objawów suchej skóry, w leczeniu niewielkich stanów zapalnych oraz jako środek wspomagający gojenie niewielkich ran. Jako „koloidalna mączka owsiana” zyskał nadany przez EMA status tradycyjnego ziołowego produktu leczniczego; również ziele owsa zostało podobnie zaklasyfikowane w łagodzeniu objawów stresu psychicznego i ułatwianiu zasypiania.

Probiotyki stanowią istotny element profilaktyki i terapii wielu schorzeń, zwłaszcza przewodu pokarmowego. W ostatnich latach obserwuje się dynamiczny rozwój rynku produktów probiotycznych, wśród których jedynie nieliczne mają potwierdzoną skuteczność kliniczną i status leku OTC. Artykuł omawia różnice między lekami zawierającymi przebadane szczepy bakterii a suplementami (często) nieznanego pochodzenia oraz podkreśla znaczenie racjonalnego, opartego na dowodach naukowych stosowania probiotyków w praktyce klinicznej.

Kaszel pozostaje jednym z najczęstszych objawów w praktyce lekarza rodzinnego i farmaceuty. Artykuł przedstawia współczesne podejście do terapii kaszlu na podstawie przeglądu literatury naukowej i danych klinicznych. Omówiono podział kaszlu, zasady diagnostyki różnicowej oraz wskazania do stosowania leków syntetycznych i naturalnych. Szczególną uwagę poświęcono naturalnym preparatom polisacharydowym, których działanie polega na tworzeniu warstwy ochronnej błony śluzowej gardła i dróg oddechowych, co pozwala ograniczyć podrażnienie receptorów kaszlowych i wspomaga regenerację nabłonka. Wskazano przewagę terapeutyczną i bezpieczeństwo naturalnych środków w porównaniu z lekami syntetycznymi. Artykuł zawiera praktyczne wnioski dla lekarzy i farmaceutów w zakresie racjonalnego doboru terapii.

Najczęściej ofiarami niewłaściwej suplementacji bądź niewłaściwych połączeń lekowych padają pacjenci o akronimie WW, czyli wiek i wielochorobowość. Duży odsetek pacjentów geriatrycznych cierpi z powodu zespołu kruchości. To on dodatkowo uwrażliwia na każdy lek, nawet ten z pozoru błahy.

– Jeśli przyjmujesz co najmniej kilka leków, powinieneś poinformować o tym specjalistę, do którego udajesz się na wizytę lekarską. Najlepiej miej przy sobie dokładną listę przyjmowanych leków. Wówczas nie dojdzie do dublowania substancji czynnych i strasznych w skutkach działań niepożądanych – podkreśla Bożena Szymanśka, ekspertka kampanii DOZkonałą Lekcja Zdrowia. – Na przykład po leczeniu onkologicznym zanim sięgnie się po suplementy diety, warto naradzić się z lekarzem lub farmaceutą. Szczególnie trzeba uważać na suplementy z nieznanych źródeł.

Leki często są dublowane zarówno z powodu przepisywania przez różnych specjalistów, gdy pacjent nie informuje, jakie leki przyjmuje, jak i z powodu samoleczenia. Dzieje się tak, ponieważ ta sama substancja lecznicza może być sprzedawana pod różnymi nazwami handlowymi.

– Pacjenci trafiają do szpitala z niewiadomego przedawkowania substancji czynnych. Bezpośrednim powodem ich hospitalizacji są nie tyle interakcje lekowe, co działania niepożądane, które sumują się, pochodzą od tych samych leków albo od leków, które mają taki sam profil działań niepożądanych – mówi dr Adrian Bryła, wiceprzewodniczący Polskiego Towarzystwa Farmacji Klinicznej, który od kilku lat pracuje jako farmaceuta kliniczny w oddziałach Szpitala Specjalistycznego im. Ludwika Rydygiera w Krakowie. Specjalizuje się w interakcjach lekowych oraz optymalizacji leczenia przeciwbólowego.

Pacjenci z chorobą otyłościową są szczególnie narażeni na powikłania sercowo-naczyniowe, w tym:

• niewydolność serca (ryzyko wyższe o 200%),
• nagły zgon sercowo-naczyniowy (ryzyko wyższe aż o 4000%),
• chorobę zakrzepowo-zatorową (ryzyko wyższe o 200-300%),
• udar niedokrwienny mózgu (ryzyko wyższe o 64%),
• migotanie przedsionków (ryzyko wyższe o 50%).

– Statystyki są jednoznaczne. Choroba otyłościowa istotnie zwiększa ryzyko zawałów serca, udarów mózgu i przedwczesnych zgonów. Każdy dzień zwłoki w diagnozie i leczeniu oznacza większe zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów. Dlatego tak ważna jest rola kardiologów, którzy widząc konsekwencje choroby otyłościowej, mogą postawić właściwą diagnozę, a następnie skierować pacjenta do specjalisty zajmującego się leczeniem otyłości – podkreśla Ewa Godlewska, prezes FLO –  Fundacji na rzecz Leczenia Otyłości.

Zahamowanie spadku liczby aptek, poprawa dostępności do leków, wzrost konkurencyjności, a co za tym idzie, niższe ceny leków i wyższy poziom usług oraz przywrócenie podstawowych praw przedsiębiorców działających na rynku aptecznym – to  wszystko wymaga całościowej, dobrze zaprojektowanej reformy rynku aptecznego w Polsce. Analizę obecnej sytuacji i propozycje zmian, bazujących na deregulacji rynku włoskiego, przedstawił Instytut Finansów Publicznych w raporcie „Apteka dla aptekarza. Skutki regulacji rynku aptecznego w Polsce”. W pierwszej części raportu Instytut Finansów Publicznych dokonał analizy zmian na rynku aptecznym w latach 2002-2024.

Witamina D w ostatnich latach na dobre zagościła w świadomości pacjentów, głównie dlatego, że jej niedomiar wiąże się z wieloma chorobami, a znaczna część populacji cierpi na niedobory tego mikroelementu.  Poświęcono jej wiele badań, analizując rolę w takich procesach jak homeostaza wapnia i metabolizm kości, w chorobach immunologicznych, infekcjach i nowotworach, chorobach układu krążenia, otyłości czy cukrzycy typu 2. Dane epidemiologiczne z 2020 r. pokazują, że 40% populacji Europy nie otrzymuje wystarczającej ilości witaminy D. Te wysokie liczby budzą niepokój. Najbardziej narażone grupy to: kobiety w ciąży, dzieci, osoby starsze, otyłe, o ciemniejszej karnacji oraz z ograniczoną ekspozycją na światło słoneczne [1]. 

Część zapotrzebowania na witaminę D organizm pokrywa poprzez syntezę z cholesterolu pod warunkiem odpowiedniej ekspozycji na światło słoneczne. Jednak trudno jest oszacować dawkę światła ze względu choćby na porę dnia, szerokość geograficzną i stosowanie filtrów przeciwsłonecznych. Niezbędne jest również odpowiednie spożycie witaminy D; je dobrymi źródłami mogą być tłuste ryby (np. łosoś i pstrąg) czy pełnotłuste produkty mleczne i margaryny [1].