2019-05-09
Artykuł
Kwiat (kwiatostan, koszyczek) nagietka lekarskiego (Calendulae officinalis flos) jest znanym od dawna roślinnym surowcem leczniczym. Znane profile aktywności biologicznej surowca to działanie przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe i antyoksydacyjne, które determinują jego wykorzystanie szczególnie w leczeniu chorób dermatologicznych. Najnowsze badania naukowe dowodzą działania: kardioprotekcyjnego, hepatoregenerującego, spazmolitycznego, przeciwcukrzycowego, hipolipemicznego, a nawet immunostymulującego i przeciwnowotworowego. Za szereg ważnych aktywności biologicznych odpowiada bogaty skład chemiczny, w którym dominują flawonoidy i terpenoidy. Ponadto C. officinalis jest wykorzystywany w kosmetologii i przemyśle spożywczym. Terpenoidy reprezentowane są głównie przez specyficzne dla gatunku pochodne kwasu oleanowego: saponiny triterpenowe – kalendulozydy A-H i glikozydy triterpenoidowe – tzw. kalendulaglikozydy A-B.
Nagietek lekarski – Calendula officinalis L. – to gatunek należący do rodziny Asteraceae (Astrowatych), dawniej Compositae (Złożone). Nazwa gatunku, Calendula, pochodzi od łacińskiego słowa calends, oznaczającego pierwszy dzień każdego miesiąca, co związane jest z okresami kwitnienia rośliny. Nagietek był też nazywany „zielem słońca”, gdyż jego płatki (botanicznie – kwiaty języczkowe) rozchylają się wczesnym rankiem, a zwijają o zmierzchu. W języku angielskim nagietek nazywany jest „marigold”. Nazwa pochodzi z języka staroangielskiego; to połączenie słowa „gold” (złoto), które odnosi się do barwy kwiatostanów, oraz słów „Virgin Mary” (Królowa Maria), albowiem roślinę przypisywano Matce Bożej.
C. officinalis jest jednoroczną lub dwuletnią rośliną zielną, osiągającą od 30 do 60 cm wysokości. Wyróżniającymi cechami jej wyglądu są: heterofilia (tzw. różnolistność – na jednym osobniku liście dolne mają kształt odwrotnie jajowaty, a górne lancetowaty) oraz kwiatostan typu koszyczek, zbudowany z dwóch typów kwiatów (po zewnętrznej stronie kwiatostanu znajdują się tzw. kwiaty języczkowe, a po wewnętrznej tzw. kwiaty rurkowe). Zazwyczaj kwiatostany mają barwę żółto-pomarańczową, ale istnieją także odmiany hodowlane nagietka o kwiatach jasnożółtych i ciemnopomarańczowych.