Artykuł stanowi zbiór streszczeń wykładów poświęconych problematyce żywienia w nieswoistych chorobach zapalnych jelit, które zostały wygłoszone podczas konferencji IX Warszawskie Dni Nauki o Żywieniu Człowieka „Żywienie w nieswoistych chorobach zapalnych jelit i w onkologii”. Konferencja odbyła się w dniach 26-27 kwietnia 2017 r. na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Jej organizatorem był Zakład Żywienia Człowieka Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Zaburzenia rytmu snu i czuwania mogą być wywołane przez czynniki endo- lub egzogenne i są związane z zaburzeniami w rytmie wydzielania endogennej melatoniny. Postępowanie obejmuje dostosowaną do typu zaburzenia farmakoterapię egzogenną melatoniną, fototerapię i terapię behawioralną. W samoleczeniu popularne są również ziołowe leki OTC i suplementy diety o działaniu uspokajającym i nasennym, które nie wpływają na rytm wydzielania endogennej melatoniny.

Wzajemne oddziaływanie dwóch lub więcej substancji leczniczych, które prowadzi do zmiany spodziewanego profilu działania to interakcje lekowe. Mogą występować zarówno podczas wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu i eliminacji leku, jak też na poziomie receptorowym. Skutkiem interakcji leków może być nasilenie działania leku, co w pewnych sytuacjach jest korzystne, a w innych może prowadzić do wystąpienia lub nasilenia się działań niepożądanych. Rolą lekarza oraz farmaceuty jest rzetelne analizowanie prowadzonej przez pacjenta politerapii i poinformowanie o istniejącym ryzyku wystąpienia interakcji.

Ostatnio wzrasta zainteresowanie dietami wegetariańskimi. Mogą one być stosowane w każdym okresie życia, włączając ciążę i laktację, u dzieci, młodzieży, dorosłych, osób w starszym wieku oraz sportowców. Wegetariańska dieta przynosi dużo korzyści zdrowotnych z powodu zawartości błonnika, kwasu foliowego, witaminy C i E, potasu, magnezu, wielu fitozwiązków oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych Ω-9 i Ω-6. Wzrasta liczba przekonujących danych o korzystnym wpływie tych związków na masę ciała i metabolizm, na redukcję ryzyka cukrzycy typu 2 i nowotworów. Jednakże przy eliminacji produktów zwierzęcych z diety wzrasta ryzyko wystąpienia pewnych niedoborów żywieniowych (witamin: B12 i D, żelaza i cynku, wapnia i wielonienasyconych kwasów Ω-3). Wegańsko-wegetariańskie diety mogą być bezpieczne pod warunkiem zwrócenia uwagi na suplementację potrzebnymi witaminami i pierwiastkami śladowymi.

Niedobory witaminy D są powszechnym i narastającym problemem na wysokich szerokościach geograficznych. Przyczyną są postępujące zmiany w stylu życia, związane ze zmniejszoną ekspozycją na promieniowanie UV i niedostateczną podażą w diecie. Deficyty witaminy D korelują ze zwiększonym ryzykiem krzywicy, osteoporozy, nowotworów, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy, nadciśnienia, chorób autoimmunologicznych, infekcji, chorób neurologicznych i schorzeń psychiatrycznych. Aktualnie rekomendowana jest powszechna suplementacja witaminy D już od pierwszych dni życia.

Szałwia hiszpańska (Salvia hispanica) dostarcza nasion chia – surowca wyróżniającegosię bogatym składem chemicznym. Nasiona zawierają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, pełnowartościowe białko, błonnik, witaminy, biopierwiastki oraz związki o charakterze polifenoli. W artykule zaprezentowano informacje dotyczące pochodzenia rośliny, jej składu chemicznego, właściwości leczniczych, znaczenia w diecie. Ponadto zasygnalizowano możliwe aplikacje kosmetyczne.

Probiotyki są określane jako żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Pomagają w zapobieganiu i leczeniu stanów chorobowych. Najlepiej poznane i przebadane gatunki bakterii stosowanych jako probiotyki należą

do rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Dostępne są również preparaty zawierające Saccharomyces boulardii. Dane literaturowe wskazują na zastosowanie probiotyków do: stymulacji układu immunologicznego, utrudniania kolonizacji i inwazji drobnoustrojom patogennym, w tym poprzez produkcję substancji przeciwbakteryjnych. Zastosowanie probiotyków obejmuje zapobieganie i leczenie m.in. zakażeń przewodu pokarmowego, redukcję działań niepożądanych antybiotyków. WHO i FAO zalecają przeprowadzenie szeregu badań w celu uznania produktu za probiotyczny.

Artykuł stanowi zbiór streszczeń wykładów poświęconych głównie problematyce żywienia w chorobach onkologicznych, które zostały wygłoszone podczas konferencji IX Warszawskie Dni Nauki o Żywieniu Człowieka „Żywienie w nieswoistych chorobach zapalnych jelit i w onkologii”. Konferencja odbyła się 26-27 kwietnia 2017 r. na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Jej organizatorem był Zakład Żywienia Człowieka Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Zaburzenia snu związane z przesunięciem (SWSD) są powszechne w krajach uprzemysłowionych, głównie z powodu konieczności funkcjonowania wielu usług przez 24 godziny na dobę. SWDS wiążą się z bezsennością, spadkiem efektywności w pracy, pogorszeniem jakości życia, a także ze zwiększonym ryzykiem wielu chorób i wypadków przy pracy. Leczenie SWSD jest ważne i obejmuje terapię behawioralną (odpowiednia higiena snu, planowany harmonogram snu i czas ekspozycji na jasne światło) oraz zindywidualizowaną farmakoterapię (podawanie melatoniny we właściwym czasie).

Olej z ryb to jeden z najbardziej powszechnie stosowanych suplementów diety. Otrzymywany jest z tłustych ryb, takich jak dorsze, śledzie, tuńczyk, sardela i makrela. Zawarte w tranie kwasy tłuszczowe omega-3 są ważne dla zdrowia, zapobiegają wielu chorobom. Nieprzetworzony olej z ryb zawiera witaminy A i D oraz w niewielkich ilościach witaminę E. Kwasy omega-3 pochodzące z oleju z ryb mają lepsze właściwości zdrowotne niż te zawarte w niektórych źródłach roślinnych. Główne kwasy omega-3 w tranie to: kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA). Kwas omega-3 wyizolowany z roślin to kwas alfa-linolenowy (ALA). Stosowanie tranu może ograniczyć zagrożenia związane z chorobami serca oraz zmniejszyć objawy niektórych zaburzeń psychicznych. Mózg człowieka składa się z prawie 60% tłuszczu, a większość stanowią kwasy tłuszczowe omega-3. Dlatego są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Suplementacja tranu zmniejsza zawartość tłuszczu w wątrobie i niweluje objawy chorób wątroby. Wyższe spożycie omega-3 wiąże się z większą gęstością kości, co przeciwdziała chorobie kości.

Zakażenia układu moczowego (ZUM) są bardzo często spotykaną jednostką chorobową, głównie występującą u kobiet (10 razy częściej niż u mężczyzn). W trakcie życia przypadłość ta pojawi się u ok. 40% kobiet, a u ok. 5% kobiet dorosłych oraz u ok. 1-2% dziewczynek w wieku szkolnym wystąpi bezobjawowa bakteriuria. Choroba może wystąpić jako powikłanie ZUM (w przebiegu wrodzonych wad anatomicznych układu moczowego, predysponujących do infekcji), niepowikłane ZUM oraz szpitalne postacie ZUM. Furagina/furazydyna jest pochodną nitrofuranu, lekiem z grupy chemioterapeutyków o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego zarówno na bakterie Gram-dodatnie (Staphylococcus aureus, S. epidermidis, S. faecalis), jak i Gram-ujemne (Salmonella spp, Shigella spp, Klebsiella). Furaginę stosuje się w profilaktyce, a także w leczeniu ostrych i przewlekłych zakażeń dróg moczowych. Fosfomycyna jest antybiotykiem o szerokim spektrum działania, hamującym syntezę ściany komórek bakteryjnych. Fosfomycyna wraz z nitrofurantoiną są rekomendowane jako leki pierwszego rzutu w leczeniu niepowikłanych infekcji układu moczowego u dorosłych kobiet według wytycznych opublikowanych przez Amerykańskie Towarzystwo Chorób Zakaźnych (IDSA) oraz Europejskie Towarzystwo Klinicznej Mikrobiologii i Chorób Zakaźnych (ESCMID).

Ból gardła i chrypka to objawy towarzyszące przeziębieniom. Najczęściej spowodowane są infekcją wirusową, rzadziej bakteryjną. Objawy bólu gardła częściej występują u pacjentów narażonych na niedostateczną ilość snu w nocy. Częściej też pojawiają się wieczorem, w nocy oraz wczesnym rankiem, zaraz po przebudzeniu. Na rynku aptecznym mamy bogatą ofertę substancji łagodzących ból gardła, zarówno syntetycznych, jak i naturalnych, ziołowych. Wśród substancji syntetycznych dostępne są te o miejscowym działaniu przeciwbakteryjnym, znieczulającym i przeciwzapalnym. Produkty ziołowe z reguły są bezpieczniejsze w stosowaniu i mogą być alternatywą dla substancji syntetycznych.