Jubileuszowa X konferencja odbyła się w Kampusie Politechnicznym Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Krośnie, 16-17 maja 2024 r. Obrady otworzył Franciszek Tereszkiewicz, kanclerz PANS, podkreślając rolę zielarstwa jako dyscypliny z tradycjami, o rosnącym znaczeniu we współczesnym świecie. Konferencja zbiegła się z obchodami 25-lecia uczelni w Krośnie, o czym wspominał zarówno rektor PANS dr hab. Zbigniew Barabasz, jak i prezydent Miasta Krosna Piotr Przytocki. W spotkaniu brało udział ponad 200 osób, obecnych w krośnieńskiej auli oraz on-line. Wykłady dotyczyły istotnych problemów zdrowotnych, miały wysoki poziom merytoryczny, promowały zielarstwo oparte na faktach (Evidence Based Herbalism). Warto podkreślić wieloośrodkowość konferencji, oprócz współpracy Krosno-Wrocław, swoje osiągnięcia pokazali naukowcy z Krakowa, Rzeszowa, Lublina, Szczecina, czy Warszawy. Wykładowcy prezentowali cały przekrój wiekowy „od seniora do juniora, czyli młodzież studencką”. Krośnieńskie konferencje zielarskie są organizowane we współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu, o czym przypomniał prof. dr hab. inż. Tadeusz Trziszka w swoim wykładzie Współpraca naukowa i organizacyjna Uniwersytetu Przyrodniczego z PANS w Krośnie, w perspektywie 12 lat.

Część naukową konferencji rozpoczął prof. dr hab. Bogusław Buszewski (Komitet Chemii Analitycznej PAN, Uniwersytet M. Kopernika w Toruniu), erudycyjnie omawiając Nowe podejście na drodze ekstrakcji w pozyskiwaniu substancji biologiczne aktywnych z materiału roślinnego. Prof. dr hab. Bożena Muszyńska (Uniwersytet Jagielloński, Kraków) w wykładzie Grzyby lecznicze w terapii chorób cywilizacyjnych mówiła o substancjach biologicznie aktywnych z grzybów. Grzyby jadalne to żywność funkcjonalna, a grzyby lecznicze mogą wspomagać dietę pacjentów z chorobami metabolicznymi czy nowotworowymi.

Ovo-fosfolipidy wyizolowane z żółtka jaj to preparat o wysokiej wartości biologicznej i odżywczej. W połączeniu z ekstraktami roślinnymi może wspomagać profilaktykę i leczenie chorób cywilizacyjnych. Ten temat poruszył prof. dr hab. Zbigniew Dobrzański (prof. dr hab. Tadeusz Trziszka, Łukasz Trziszka, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Technox Sp. z o.o.) w wykładzie Ovo-fosfolipidy – przyszłość żywności funkcjonalnej i nowej generacji suplementów diety. Do chorób cywilizacyjnych należą Choroby stłuszczeniowe wątroby, o czym mówiła dr hab. n. med. Dorota Waśko-Czopnik (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu), podkreślając rolę diagnostyki i monitorowania funkcji wątroby (oznaczanie parametrów ALAT  i AST). Serię wykładów przedstawili naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu: prof. dr hab. Antoni Szumny – Wiem, że nic nie wiem, czyli o złożoności procesu utrwalania ziół,  prof. dr hab. Alicja Kucharska – Ocena soków gruszkowych wzbogaconych pigwowcem, dereniem i jagodą kamczacką,  prof. dr hab. Anna Sokół-Łętowska – Skład i właściwości bazylii pospolitej,  dr hab. inż. Maciej Oziembłowski – Wybrane właściwości etanolowych ekstraktów czosnaczka pospolitego (Alliaria petiolata).

Rośliny pachnące, o barwnych kwiatach oddziałują na wszystkie zmysły człowieka, poprawiają zdrowie psychiczne i fizyczne. Dr hab. Grażyna Zawiślak (Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie) omówiła Zioła w hortiterapii. Hortiterapia, czyli terapia ogrodnicza to odpowiedź na „zespół deficytu natury”. Natomiast bataty są bogatym źródłem węglowodanów, polifenoli, karotenoidów, białka, błonnika i dobrze plonują na Podkarpaciu. To temat wykładu dr hab. inż. Barbary Krochmal-Marczak, PANS (dr inż. Tomasz Cebulak i dr hab. Ireneusz Kapusta, Uniwersytet Rzeszowski): Zawartość polifenoli w bulwach i liściach batata (Ipomoea batatas) uprawianych w południowo-wschodniej Polsce. Warto je włączyć do diety Polaków. Dr n. med. Krzysztof Błecha (BONIMED, Centrum Ziołolecznictwa Ojca Grzegorza Sroki w Żywcu) w wykładzie Rola naturalnych produktów w profilaktyce i terapii chorób reumatycznych zwracał uwagę na korzystne działanie mieszanek ziołowych zawierających krzem, a także hakorośl, kurkumę i imbir. Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Ilona Kaczmarczyk-Żebrowska (Śląski Uniwersytet Medyczny; PANS w Krośnie) w wykładzie Fitoterapia wieku rozwojowego zrealizowała temat X Konferencji: od juniora do seniora. Jakie zioła i w jakich dawkach można stosować u dzieci? Bardzo pomocne są monografie EMA (European Medicine Agency); 409 monografii roślin leczniczych podaje formy preparatów i dawkowanie do stosowania u dzieci w różnym wieku. Lekarze i zielarze powinni cenić za to Unię Europejską. 

Czy mikrobiota jelitowa może stymulować otyłość? Niestety tak, mówiła prof. dr hab. Ewa Stachowska (Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie). Radziła, aby posiłek rozpoczynać od warzyw, potem ew. mięso, na końcu węglowodany. W diecie zachodniej jest za dużo emulgatorów i słodzików. Probiotyki działają korzystnie, pomogą obniżyć poziom cukru i trójglicerydów; warto zwrócić uwagę na probiotyk nowej generacji z Akkermansia muciniphila. Prof. dr hab. Zbigniew Dobrzański (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu) w wykładzie Mleczna genetyka przypomniał znany fakt nietolerancji laktozy z mleka krowiego, ale mniej znane jest niekorzystne działanie innego składnika mleka – kazeiny. Otóż warto pić mleko A2 od krów o genotypie A2A2 lub wrócić do diety przodków i pić mleko od kóz, owiec czy oślic.

Prof. dr hab. Iwona Wawer (PANS w Krośnie) w wykładzie Zioła w depresji zwracała uwagę na to, że depresja staje się coraz poważniejszym problemem zdrowotnym i społecznym. Psychiatria żywieniowa pokazuje, że pomóc może dieta bogata w warzywa i owoce. Warto wykorzystać zioła i przyprawy: dziurawiec, lawendę, szafran, kurkumę, konopie siewne. Ich korzystne efekty dokumentują badania kliniczne. Interesujący był też wykład Lotos – roślina dekoracyjna, jadalna, stosowana w ziołolecznictwie. Czy możemy go uprawiać w ogrodzie? (Arboretum w Bolestraszycach; Uniwersytet Rzeszowski). Lotosy są piękne, ale ich uprawa w ogrodzie nie jest łatwa. W serii siedmiu wykładów studentów z Koła Naukowego PANS zwrócono uwagę na różnorodność badanych surowców: bylica (Artemisia annua, A. absinthium L, A. vulgaris), tarczyca (pospolita, bajkalska), kwiaty magnolii (purpurowej, nagiej), porosty (plecha pustułki pęcherzykowatej i brodaczki zwyczajnej), czosnek niedźwiedzi i czosnaczek pospolity, balsam  (Balsamum Commendatoris), ziele konopi siewnych z dodatkami ziół i owoców.

W sesji posterowej zaprezentowano 22 plakaty pokazujące wyniki prac prowadzonych przez  pracowników Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie oraz PANS w Krośnie. Wszystkie reprezentowały wysoki poziom merytoryczny i edytorski. Komisja konkursowa nagrodziła poster Aktywność przeciwutleniająca i przeciwzapalna in vitro wybranych grzybów jadalnych dopuszczonych do obrotu handlowego w Polsce (Uniwersytet Rzeszowski) oraz wyróżniła poster Chipsy jabłkowe jako prozdrowotna przekąska (PANS w Krośnie) – wart popularyzacji pomysł na wykorzystanie polskich jabłek. Doceniono też pracę Analiza ilościowa i jakościowa innowacyjnych preparatów pozyskiwanych z owoców jagodowych będących źródłem związków o charakterze polifenolowym – to propozycja wykorzystania polskich owoców jagodowych.

Organizatorzy konferencji zapraszają zielarzy do współpracy i kontaktów z uczelnią w Krośnie, a młodzież do studiowania w PANS. Do zobaczenia w maju 2025!