Witamina D w ostatnich latach na dobre zagościła w świadomości pacjentów, głównie dlatego, że jej niedomiar wiąże się z wieloma chorobami, a znaczna część populacji cierpi na niedobory tego mikroelementu.  Poświęcono jej wiele badań, analizując rolę w takich procesach jak homeostaza wapnia i metabolizm kości, w chorobach immunologicznych, infekcjach i nowotworach, chorobach układu krążenia, otyłości czy cukrzycy typu 2. Dane epidemiologiczne z 2020 r. pokazują, że 40% populacji Europy nie otrzymuje wystarczającej ilości witaminy D. Te wysokie liczby budzą niepokój. Najbardziej narażone grupy to: kobiety w ciąży, dzieci, osoby starsze, otyłe, o ciemniejszej karnacji oraz z ograniczoną ekspozycją na światło słoneczne [1]. 

Część zapotrzebowania na witaminę D organizm pokrywa poprzez syntezę z cholesterolu pod warunkiem odpowiedniej ekspozycji na światło słoneczne. Jednak trudno jest oszacować dawkę światła ze względu choćby na porę dnia, szerokość geograficzną i stosowanie filtrów przeciwsłonecznych. Niezbędne jest również odpowiednie spożycie witaminy D; je dobrymi źródłami mogą być tłuste ryby (np. łosoś i pstrąg) czy pełnotłuste produkty mleczne i margaryny [1].

Łysienie nie jest klasyfikowane jako „choroba sama w sobie”, ale raczej jako objaw charakteryzujący się szybszym niż fizjologicznym zmniejszeniem liczby włosów ostatecznych. Łysienie androgenowe i łysienie telogenowe stanowią większość przypadków łysienia. Celem leczenia jest spowolnienie postępu wypadania włosów i w pewnym stopniu  odwrócenie przyczyny leżącej u jego podstaw, w czym znajduje zastosowanie minoksydyl. Początkowo był opracowany jako lek na oporne nadciśnienie tętnicze, ale jeden z jego skutków ubocznych – nadmierny wzrost włosów – doprowadził do przeprowadzenia badań nad jego zastosowaniem w leczeniu łysienia. Obecnie istnieje wiele produktów zawierających minoksydyl do stosowania na skórę. Jednak stosowanie miejscowe wymaga ścisłej regularności, a potencjalnymi skutkami ubocznymi są miejscowe podrażnienia skóry i kontaktowe zapalenie skóry.

Porządkując współczesne łacińskie nazwy botaniczne według ich pochodzenia, w ostatnim numerze (LwP nr 8/2025) przedstawiłam grupę nazw powstałych w starożytności w okresie klasycznym rozwoju języka greckiego i łacińskiego. W tym artykule zajmę się nazwami tworzonymi w okresach późniejszych aż do współczesności, w których budowie wykorzystano leksykę grecką i łacińską, tworząc zupełnie nowe wyrazy według reguł słowotwórczych języka łacińskiego. Nawiązują one bardzo często do różnych cech morfologicznych, właściwości leczniczych, miejsca występowania, długości cyklu życiowego, pory kwitnienia, koloru, smaku, zapachu czy toksyczności rośliny.

Zespół metaboliczny (ZM; Metabolic Syndrome, MeS) zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2 i chorób sercowo‑naczyniowych. Obok farmakoterapii istotne są dieta i aktywność fizyczna. W artykule przedstawiono dane dotyczące naturalnego kompleksu polisacharydowego jako wsparcia w terapii pacjentów z ZM, w tym wyniki badań klinicznych u dorosłych i dzieci. Podkreślono bezpieczeństwo stosowania kompleksu, także od 8. r.ż., oraz potencjalne porównanie skuteczności z metforminą.

Fałszowanie suplementów diety wspomagających erekcję stanowi poważne wyzwanie zdrowotne i regulacyjne. Produkty te, często promowane jako naturalne, zawierają substancje farmaceutyczne, tj. sildenafil, tadalafil i ich analogi chemiczne. Syntetyczne związki stosowane bez wiedzy konsumentów mogą prowadzić do poważnych skutków ubocznych, takich jak gwałtowne spadki ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, niewydolność wątroby, udary mózgu czy zawały serca. Problem ten wynika z faktu, że suplementy diety są traktowane jako środki spożywcze, co oznacza brak obowiązkowych badań bezpieczeństwa przed ich sprzedażą. Oprócz inhibitorów PDE-5 w zafałszowanych suplementach wykrywane są inne niebezpieczne substancje, jak johimbina, dapoksetyna, sibutramina, DMAA czy syntetyczne hormony. Związki te często są ze sobą łączone, co dodatkowo zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Wyzwania ze strony świata zewnętrznego mogą prowadzić do wielu reakcji powszechnie uznanych za stres, który zaburza równowagę wewnętrzną i w konsekwencji utrudnia organizmom żywym dalsze funkcjonowanie. Nie zawsze jest on szkodliwy, a w pewnych warunkach może być wręcz niezbędny do przetrwania. Jednak przewlekły stres jest podłożem wielu chorób, może prowadzić do lęku, bezsenności i depresji. Z pomocą mogą przyjść leki roślinne zawierające np. zioła z grupy adaptogenów. Ich celem jest poprawa odporności na stres, czyli zapobieganie i łagodzenie zaburzeń wywołanych stresem. Przykładem adaptogenu jest witania ospała (ashwagandha). W łagodzeniu skutków stresu i ogólnie we wspomaganiu działania układu nerwowego przydatne mogą być zioła takie jak melisa lekarska czy męczennica cielista. W artykule omówiono przykłady ziół wpływających korzystnie na zdrowie psychiczne człowieka, o działaniu przeciwstresowym i uspokajającym.

Tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej zostali: Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi.  

–Tradycyjnie Komitet Noblowski nas zaskoczył, ale to, zdaje się, powtarzamy co roku jak mantrę. To wiedza na temat tolerancji układu odpornościowego, czyli jak to się dzieje, że nasz układ odpornościowy nie odpowiada nadmiernie na antygeny. Ma to kluczowe znaczenie dla zrozumienia podłoża chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy szereg innych chorób autoimmunologicznych. Może nasze zaskoczenie wynika z tego, że jest to wiedza już dobrze ugruntowana w podręcznikach, na co Komitet Noblowski zwrócił uwagę. Szczególnie podkreślono rolę limfocytów T regulatorowych oraz genu FOXP3 w ich funkcjonowaniu – to podstawy immunologii – wyjaśnia dr hab. Edyta Brzóska-Wójtowicz, prof. ucz. (Instytut Biologii Rozwoju i Nauk Biomedycznych, Wydział Biologii UW).

Na nowej liście refundacyjnej, obowiązującej od 1 października, znalazły się preparaty do immunoterapii podjęzykowej dla dzieci w wieku 5–18 lat uczulonych na pyłki traw i brzozy oraz grupy 5–11 lat – w przypadku alergii na roztocze kurzu domowego. To długo wyczekiwana zmiana, która daje najmłodszym pacjentom z alergią dostęp do skutecznego i bardziej komfortowego leczenia – bez bólu i zbędnego stresu. Dotychczas refundacja tej formy terapii była dostępna jedynie dla starszych pacjentów. Młodsze dzieci miały do wyboru wyłącznie leczenie w formie zastrzyków, które wiązało się z bólem i koniecznością częstych wizyt w placówkach medycznych. Alergia u dzieci często ma złożony charakter – objawy pojawiają się jednocześnie, wzajemnie się nasilają, a dodatkowo komplikują je reakcje krzyżowe. Poważnym zagrożeniem jest także tzw. marsz alergiczny, czyli stopniowy rozwój choroby: od alergii wziewnych, przez kolejne schorzenia atopowe, aż po astmę. 

– Dzięki decyzji o rozszerzeniu refundacji na immunoterapię podjęzykową dla dzieci alergolodzy mają do dyspozycji szerszy wachlarz narzędzi terapeutycznych. Taka terapia, prowadzona pod kontrolą specjalisty, jest skuteczną i bezpieczną metodą leczenia najmłodszych pacjentów. We właściwie dobranych przypadkach może zatrzymać marsz alergiczny i zmniejszyć ryzyko rozwoju cięższych postaci choroby w przyszłości. Dla dzieci oznacza to leczenie bez bólu i stresu związanego z iniekcjami, a dla lekarzy większą skuteczność i lepsze dopasowanie terapii – podkreśla prof. Karina Jahnz-Różyk, konsultant krajowa w dziedzinie alergologii.

Jednym z mechanizmów, który pozwala realnie obniżać koszty systemu ochrony zdrowia jest import równoległy leków. Według raportu „Wpływ importu równoległego na konkurencyjność na rynku leków w Polsce w latach 2019-2024” przygotowanego na zlecenie Stowarzyszenia Importerów Równoległych Produktów Leczniczych, dzięki importowi równoległemu w latach 2019-2024 polski system ochrony zdrowia zaoszczędził łącznie ponad 3,6 mld zło, w tym ponad 35,8 mln zł w grupie leków refundowanych. Są to środki, które można przekazać na inwestycje w system ochrony zdrowia, m.in. na nowoczesne terapie SMA oraz in vitro, wynagrodzenia medyków czy nowe karetki. Obecnie w resorcie zdrowia trwają prace nad nowelizacją ustawy refundacyjnej dotyczącej rynku farmaceutycznego, która jest szansą, by odblokować pełen potencjał oszczędności z importu równoległego.Dane do raportu przygotowała niezależna firma badawcza IQVIA.

Międzynarodowy Dzień Chorób Siatkówki ma na celu podnoszenie świadomości na temat chorób takich jak zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) czy cukrzycowy obrzęk plamki (DME). Tego dnia rozpoczyna się również Retina Week – Międzynarodowy Tydzień Wiedzy o Chorobach Siatkówki Oka, obchodzony corocznie w ostatnim tygodniu września. Wczesna diagnoza i dostęp do nowoczesnych terapii dają realną szansę na zatrzymanie choroby i zachowanie widzenia na lata. Wciąż jednak tysiące pacjentów w Polsce leczonych jest starszymi metodami, mimo że nowoczesna medycyna pozwala na skuteczniejsze i bezpieczniejsze formy terapii i, co więcej, dostępne w programie lekowym.

W Polsce liczba pacjentów z AMD szacowana jest na ponad 140 tys. i ciągle rośnie. W obliczu starzejącego się społeczeństwa choroby siatkówki stają się jednym z największych wyzwań zdrowotnych w Polsce i na świecie. AMD rozwija się zazwyczaj po 50. r.ż., a ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem. W najbardziej agresywnej postaci, czyli wysiękowej (nAMD), może prowadzić do szybkiej i nieodwracalnej utraty widzenia centralnego.

– Niezdiagnozowane na czas choroby siatkówki są główną przyczyną utraty wzroku. Najgroźniejsze jest to, że przez długi czas nie dają żadnych objawów. A kiedy pacjenci zaczynają widzieć gorzej – często bywa już za późno, by w pełni uratować wzrok. Leczenie chorób plamki to wyścig z czasem. Na szczęście dzięki nowoczesnej medycynie ten wyścig możemy wygrać – podkreśla prof. Robert Rejdak, kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, prezes Stowarzyszenia Chirurgów Okulistów Polskich.