Podczas debaty Flu&Covid-19 Forum przedstawiono nowe rekomendacje ekspertów dotyczące jednoczesnego stosowania szczepionek przeciw grypie i COVID-19. Bardzo ważną kwestią jest zwiększenie dostępności do szczepień przeciw grypie poprzez implementację rozwiązań systemowych wypracowanych wcześniej dla COVID-19, tj. umożliwienie realizowania szczepień przeciw grypie w aptekach i szkołach, kwalifikację do szczepień przez pielęgniarki oraz regularne przypominanie o szczepieniach, m.in. z wykorzystaniem IKP (Internetowe Konto Pacjenta). 

Nadchodzący sezon szczepień przeciw grypie zbiegnie się z czwartą falą zachorowań na COVID-19. To dwie poważne choroby infekcyjne, których częstość występowania zwiększa się w sezonie jesienno-zimowym. Obie stanowią poważne zagrożenie dla całego społeczeństwa, w szczególności dla osób z grup ryzyka. Ko-infekcja może wiązać się z ryzykiem bardzo ciężkiego przebiegu zakażenia lub śmierci. Szczepienia ochronne mogą w przypadku obu chorób ograniczać częstotliwość zakażeń i ciężkość ich przebiegu. Biorąc pod uwagę poważną sytuację epidemiologiczną, ograniczony czas (i zasoby), w którym należy wykonać szczepienia, ciągle za mały odsetek zaszczepionych przeciw COVID-19 i bardzo niską (6,03%) wyszczepialność przeciw grypie w Polsce, eksperci rekomendują jednoczasowe (w czasie jednej wizyty, w dwie różne kończyny) szczepienia przeciw COVID-19 i grypie wszystkimi dostępnymi dla danej grupy wiekowej na polskim rynku szczepionkami. Szczepienie przeciw grypie może być zrealizowane zarówno z pierwszą, jak i kolejnymi dawkami szczepionek przeciw COVID-19. 

Zarówno grypa, jak i COVID-19 niosą za sobą ryzyko groźnych powikłań. Obie choroby oprócz dróg oddechowych atakują wiele innych narządów. Zarówno COVID-19, jak i grypa mogą doprowadzić do rozwoju: zapalenia płuc, zespołu ostrej niewydolności oddechowej (ARDS), zapalenia mięśnia sercowego, niewydolności wielonarządowej (niewydolność oddechowa, niewydolność nerek, wstrząs), zaostrzenia przewlekłych schorzeń (obejmujących płuca, serce, układ nerwowy, cukrzycy), incydentów sercowo-naczyniowych, jak też wtórnych zakażeń bakteryjnych – tłumaczy dr hab. n. med. Ernest Kuchar, Prezes Polskiego Towarzystwa Wakcynologii.

Szczepienie w aptekach

Istotne znaczenie dla popularyzacji szczepień mogłoby mieć wykonywanie szczepień przeciw grypie w aptekach. Jest to rozwiązanie, które pomogłoby udrożnić polski system zapobiegania chorobom zakaźnym, takim jak grypa. O korzystnym wpływie udziału farmaceutów w realizacji szczepień ochronnych opowiedział ekspert z Francji, Olivier Rozaire, przewodniczący URPS Pharmaciens, Auvergne Rhone-Alpes. Francja to jeden z kilkunastu krajów europejskich, w którym farmaceuci są uprawnieni do wykonywania szczepień w aptekach. Dzięki takiej systemowej zmianie, całkowita liczba osób zaszczepionych znacząco wzrosła i takie rozwiązanie skróciło ścieżkę, którą musi odbyć pacjent, by skutecznie zaszczepić się przeciw grypie lub COVID-19.

We Francji aktualnie farmaceuci mogą szczepić w aptekach osoby dorosłe, z wyjątkiem osób z historią reakcji alergicznych na produkty zawierające białko jaja kurzego lub wcześniejszych innych niepożądanych reakcji na szczepienie. Od września 2017 r. do stycznia 2018 r. ponad 3 tys. farmaceutów zaszczepiło blisko 280 tys. pacjentów. Zaimplementowanie w Polsce standardów europejskich w zakresie szczepień w aptekach przyniosłoby wiele wymiernych korzyści, tj. ułatwienie dostępu do szczepień i odciążenie ochrony zdrowia. Francja odniosła realną korzyść z udziału farmaceutów w kampanii szczepień przeciw COVID-19, w ramach której wykonano ponad 3,5 mln szczepień w aptece – podkreślił Olivier Rozaire.

Szczepienia w szkołach

Uczestnicy debaty poruszyli również kwestię wdrożenia standardów dotyczących szczepień przeciw COVID-19 oraz umożliwienie realizacji szczepień przeciw grypie w placówkach szkolnych. Obecnie na terenie szkół ze szczepień przeciw COVID-19 mogą skorzystać dzieci od 12. r.ż. do 15 r.ż. Wartym rozważenia jest wprowadzenie możliwości przeprowadzenia w szkołach szczepień przeciw grypie, szczególnie dla dzieci poniżej 12. r.ż., które obecnie nie mogą przyjąć szczepionki przeciw COVID-19.

Dzieci po skończeniu 6. m.ż. powinny być szczepione przeciw grypie, takie są rekomendacje międzynarodowe towarzystw, nie tylko pediatrycznych. Obecnie szczególnie ważne jest szczepienie dzieci w wieku szkolnym, ale także tych, dla których jeszcze nie jest rekomendowana szczepionka przeciw chorobie koronawirusowej. Szczepienia w szkołach, które w sposób modelowy są wykonywane w Wielkiej Brytanii (odsetek zaszczepionych dzieci w szkołach wynosi ok. 70%), mogłyby w sposób znaczący przyczynić się do ograniczenia występowania grypy w całym społeczeństwie. Dlaczego ? Dzieci są głównymi transmiterami wirusa grypy, ale pamiętajmy, że same też mogą ciężko chorować na grypę – komentuje prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, konsultant krajowy w dziedzinie pediatrii, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, kierownik Kliniki Pediatrii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, ordynator Oddziału Pediatrycznego w Szpitalu  Bielańskim w Warszawie.

Refundacje szczepionek

Nie pominięto także roli Ministerstwa Zdrowia w rozpowszechnianiu wiedzy na temat grypy i jej powikłań, a także środków zapobiegawczych. Na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 27 sierpnia 2021 r. – w sprawie metody zapobiegania grypie sezonowej w sezonie 2021/2022 – od tego roku z bezpłatnych szczepień realizowanych na terenie placówek medycznych będą mogły skorzystać następujące grupy: osoby zatrudnione w podmiotach wykonujących działalność leczniczą, farmaceuci i technicy farmaceutyczni zatrudnieni w aptekach ogólnodostępnych, diagności laboratoryjni, nauczyciele, pracownicy pomocy społecznej, osoby z domów pomocy społecznej, funkcjonariusze i żołnierze. Bardzo ważne jest to, że również pacjenci powyżej 75. r.ż. będą mogli skorzystać z tego przywileju w placówkach medycznych.

W tym sezonie grypowym na bezpłatne szczepionki przeciw grypie dostępne w aptekach mogą liczyć seniorzy powyżej 75. r.ż. oraz kobiety w ciąży. 50% refundacja dotyczy osób w wieku 65-74 lat, osób w wieku od 18-64 lat z chorobami współistniejącymi oraz dzieci od ukończonych 2 lat do ukończonych 5 lat. Dzieci będą mogły skorzystać ze szczepionek w formie donosowej i domięśniowej, dla pozostałych grup będą dostępne szczepionki domięśniowe. Grupy nieobjęte refundacją również mogą skorzystać ze szczepień przeciw grypie w pełnej odpłatności.