Flora fizjologiczna przewodu pokarmowego człowieka pełni liczne funkcje wpływające na prawidłową pracę nie tylko jelit, ale także systemu odpornościowego. Bakterie komensalne rozkładają niestrawione resztki pokarmowe, wzmagają absorbcję wapnia, magnezu i żelaza oraz syntetyzują witaminę K. Ich bliski kontakt z tkanką chłonną przewodu pokarmowego (GALT) powoduje, iż pełnią ważną rolę immunostymulacyjną – pobudzają rozwój komórek układu chłonnego oraz działają przeciwzapalnie. Z tego powodu zaburzenia składu flory fizjologicznej mogą skutkować zaburzeniami ogólnoustrojowych procesów odpornościowych, prowadząc do rozwoju alergii bądź chorób autoimmunologicznych. W związku z tym prowadzone są liczne badania dotyczące zastosowania probiotyków w leczeniu i profilaktyce nie tylko chorób przewodu pokarmowego, ale także atopowego zapalenia skóry, nieswoistych zapaleń jelit, nawrotowych infekcji dróg oddechowych.

Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) jest jednym z tradycyjnych ziołowych produktów leczniczych, przeznaczonym do stosowania głównie jako środek łagodzący w stanach podrażnienia śluzówki jamy ustnej i gardła z towarzyszącym suchym kaszlem oraz w przypadku dolegliwości żołądkowo-jelitowych i podrażnień skóry. Badania in vitro i in vivo wykazują ponadto jego działanie przeciwzapalne, immunomodulujące, wybielające, antyoksydacyjne, przeciwdrobnoustrojowe, neuroprotekcyjne i hipoglikemiczne.

Kaszel jest jednym z najczęstszych objawów chorób układu oddechowego. W łagodzeniu suchego albo nieproduktywnego kaszlu stosuje się leki przeciwkaszlowe. W tym artykule przedstawiono najpopularniejsze leki przeciwkaszlowe, ich wskazania, działania niepożądane oraz przeciwwskazania.

Polipy nosa to owalne struktury wpuklające się do światła jamy nosowej. Najczęściej powstają w przewodzie nosowym środkowym, na ścianie bocznej w okolicy kości sitowej. W patogenezie polipów znaczącą rolę odgrywa proces zapalny. W wyniku aktywacji komórek zapalnych – mastocytów, limfocytów oraz granulocytów dochodzi do obrzęku błony śluzowej, infiltracji śluzówki przez granulocyty. Polipy nosa często współistnieją z przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych. Wśród dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta z polipami nosa występują: uczucie niedrożności nosa, katar, ból twarzy, upośledzony węch lub jego utrata, zaburzenia snu. U dzieci może występować chrapanie, mowa nosowa oraz stałe oddychanie przez usta. Ze względu na zapalne podłoże choroby w leczeniu przyczynowym glikokortykosteroidy (GKS) w postaci preparatów donosowych są lekiem z wyboru. Dzięki miejscowej aplikacji możliwe jest osiągnięcie sukcesu terapeutycznego przy minimalizacji ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Do najczęściej używanych preparatów należą krople z propionianem flutykazonu, które znacznie lepiej penetrują do przewodu nosowego środkowego w porównaniu z GKS w postaci aerozolu. Zawiesina donosowa może być stosowana w leczeniu skojarzonym z antybiotykami w przypadku infekcji bakteryjnej, a także łącznie z lekami przeciwwirusowymi.

Depresja jest powszechnie występującym schorzeniem – na świecie cierpi na nią ok. 350 mln osób. Dane WHO wskazują, że depresja stała się już czwartą najpoważniejszą chorobą, z którą muszą się zmagać nowoczesne społeczeństwa. Szacuje się, że za 10 lat będzie ona zajmować drugie miejsce na tej liście, po niewydolności serca. W gabinetach lekarzy pierwszego kontaktu blisko 1/3 pacjentów stanowią osoby z zaburzeniami funkcji psychicznych, spośród których najczęściej spotyka się depresję i zaburzenia lękowe. Leczenie tych schorzeń o nasileniu łagodnym lub umiarkowanym może być bezpiecznie prowadzone przez lekarza rodzinnego, do czego niezbędna jest znajomość nowoczesnej farmakoterapii oraz aktualnie obowiązujących wytycznych. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), a w szczególności citalopram i escitalopram, są lekami bezpiecznymi, o małym ryzyku wystąpienia działań niepożądanych i mogą być stosowane przez każdego lekarza.

Cefuroksym to cefalosporyna II generacji powszechnie stosowana w Polsce zarówno w leczeniu ambulatoryjnym, jak i szpitalnym. Obecnie cefuroksym dostępny jest w postaci doustnej jako prolek – aksetyl cefuroksymu oraz parenteralnej – cefuroksym sodu. Mechanizm działania cefuroksymu polega na blokowaniu syntezy ściany komórkowej bakterii. Zastosowanie kliniczne cefuroksymu obejmuje liczne zakażenia u dzieci i dorosłych. Cefuroksym odgrywa szczególną rolę w leczeniu pacjentów, u których wykazano w przeszłości reakcję nadwrażliwości typu późnego na penicyliny. W tej grupie cefuroksym stanowi bezpieczną alternatywę dla amoksycyliny w terapii zapalenia płuc, ostrego zapalenia ucha środkowego, czy bakteryjnego zapalenia zatok. Obecnie coraz częściej rozważa się leczenie cefuroksymem anginy paciorkowcowej ze względu na podobną skuteczność do penicyliny V, przy jednoczesnym skróceniu o połowę czasu antybiotykoterapii. Uważa się, iż skrócony okres przyjmowania antybiotyku może przyczynić się do lepszego przestrzegania zaleceń lekarskich i tym samym zmniejszenia odsetka niepowodzeń leczenia związanych z przedwczesnym przerwaniem przyjmowania leku.

Odleżyna jest to uszkodzenie skóry i tkanek głębiej leżących, które powstało pod wpływem długotrwałego ucisku. Odleżyny należą do trudno gojących się ran przewlekłych. Zapobieganie powstawaniu odleżyn polega na ocenie czynników ryzyka, zmniejszeniu ucisku, unikaniu długotrwałego przebywania w pozycji leżącej, zabiegach pielęgnacyjnych skóry oraz na ocenie stopnia niedożywienia. Terapia polega na: zmniejszeniu ucisku, usunięciu martwych tkanek, leczeniu żywieniowym oraz stosowaniu nowoczesnych opatrunków i preparatów.

Do najczęstszych dolegliwości, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza pierwszego kontaktu należy ból gardła, pojawiający się podczas przeziębienia i w zapaleniu gardła. Przyczyną zapalenia gardła mogą być różnorodne czynniki etiologiczne, takie jak infekcje wirusowe, bakteryjne czy grzybicze. Ból gardła może być skutecznie łagodzony za pomocą dostępnych preparatów leczniczych, które zawierają składniki czynne o działaniu antyseptycznym, przeciwzapalnym, przeciwbólowym i miejscowo znieczulającym.

Zapalenie zatok przynosowych najczęściej powstaje na tle wirusowego zakażenia górnych dróg oddechowych. W wyniku toczącego się procesu zapalnego dochodzi do obrzęku i przekrwienia błony śluzowej jam nosa i zatok przynosowych, co prowadzi do upośledzenia drenażu i wentylacji zatok. Gromadząca się wydzielina stanowi bardzo dobre warunki dla powstania nadkażenia bakteryjnego. Głównymi czynnikami etiologicznymi bakteryjnego ostrego zapalenia zatok są: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis. Rzadziej izolowanymi czynnikami etiologicznymi są Staphylococcus aureus i Streptococcus pyogenes.

Ból jest elementem towarzyszącym wielu jednostkom chorobowym, a jego skuteczne zwalczanie często decyduje o sukcesie terapii. Do najczęściej stosowanych leków przeciwbólowych należą niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które szybko uwalniają pacjenta od dolegliwości. Nimesulid to atypowy NLPZ, który w odróżnieniu od klasycznych NLPZ – nieselektywnych inhibitorów cyklooksygenazy (COX) – wykazuje ok. 20-krotnie silniejsze hamowanie COX-2, mając jedynie niewielki wpływ na izoformę konstytutywną, niezbędną do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego i nerek, tj. COX-1.

Diagnostyka i terapia całorocznych nieżytów górnych dróg oddechowych jest zagadnieniem trudnym, wymagającym wiedzy i doświadczenia. Zachorowania obejmują 20% populacji i są jedną z częstych przyczyn wizyt u lekarza pierwszego kontaktu. Należy różnicować pomiędzy rhinitis a rhinosinusitis. Dokładnie zebrany wywiad pomoże w tym różnicowaniu. Przyczyna rhinitis może być alergiczna, niealergiczna i mieszana. Leczenie obejmuje leki przeciwhistaminowe, steroidy, antybiotyki, immunoterapię, probiotyki i inne środki. Jeżeli choroba jest oporna na leczenie, można rozważyć wykonanie zabiegu chirurgicznego.

Kwiaty i owoce dzikiego bzu czarnego (Sambucus nigra) są powszechnie wykorzystywane w profilaktyce i leczeniu objawów grypy i przeziębienia. Badania naukowe potwierdziły, że wykazują one aktywność przeciwwirusową m.in. wobec wirusa grypy, a ponadto działają przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, antyoksydacyjnie, immunomodulująco, napotnie i wykrztuśnie. Artykuł przedstawia charakterystykę tych właściwości bzu czarnego.

Zakażenie układu moczowego (ZUM) jest powszechnie występującą infekcją bakteryjną. W przeważającej części przypadków dochodzi do niej drogą wstępującą, poprzez kolonizację cewki moczowej, a następnie pęcherza moczowego poprzez bakterie uropatogenne. Tylko ok. 2% przypadków ZUM to zakażenia krwiopochodne występujące u osób nieimmunokompetentnych.

Ziele nasturcji ogrodowej (Tropaeolum majus) i korzeń chrzanu pospolitego (Armoracia rusticana) to surowce wykazujące działanie przeciwbakteryjne. Ich aktywność związana jest z obecnością glukozynolatów glukotropeoliny (nasturcja) i sinigryny (chrzan), rozkładanych przez mirozynazę do izotiocyjanianów. Artykuł zawiera charakterystykę właściwości przeciwbakteryjnych tych roślin.

Układ immunologiczny pełni kluczową rolę w obronie organizmu przed czynnikami infekcyjnymi. Dzięki ścisłej współpracy swoistych oraz nieswoistych mechanizmów odporności możliwa jest skuteczna ochrona przed rozwojem zakażenia. Pod wpływem stymulacji antygenami mikroorganizmów dochodzi do uaktywnienia swoistych mechanizmów odporności – odpowiedzi humoralnej oraz komórkowej.W przebiegu odpowiedzi humoralnej uczestniczą swoiste immunoglobuliny różnych klas (IgM, IgG, IgA, IgE), które zapobiegają powtórnemu rozwojowi choroby. Dzięki znajomości procesów rozwoju odporności możliwa jest stymulacja układu odpornościowego za pomocą preparatów farmaceutycznych. Do najczęściej stosowanych preparatów immunomodulujących należą bakteryjne szczepionki swoiste i nieswoiste. Szczepionki nieswoiste zawierają kombinacje ekstraktów różnych bakterii (najczęściej czynników etiologicznych zakażeń dróg oddechowych). Pobudzają one układ jednojądrzastych komórek żernych, zwiększają właściwości bakteriobójcze surowicy i powodują wzrost poziomu naturalnych przeciwciał.W licznych badaniach klinicznych wykazano skuteczność zarówno preparatów dojelitowych, jak i podjęzykowych zawierających lizaty bakteryjne w profilaktyce i leczeniu zakażeń układu oddechowego u dzieci. U pacjentów poddanych terapii nieswoistą szczepionką odnotowano spadek ilości epizodów infekcji układu oddechowego, a także zmniejszenie potrzeby zastosowania antybiotyków w przypadku choroby. U dzieci z nawrotowym zapaleniem migdałków podniebiennych po uzyskaniu pełnej odpowiedzi na terapię immunostymulującą można było zrezygnować z tonsillektomii.