Polski sektor farmaceutyczny musi dostosować się do nowych przepisów dotyczących utylizacji leków, które weszły w życie w ostatnich miesiącach. Nakładają one na apteki szereg obowiązków związanych z zarządzaniem przeterminowanymi produktami farmaceutycznymi. Apteki stają przed nie lada wyzwaniem, bo nowe przepisy wymagają od nich dodatkowego zabezpieczenia, a także rozszerzonej dokumentacji i procedur kontrolnych. To oznacza zwiększenie obciążeń administracyjnych i operacyjnych. Ponadto są zobowiązane do natychmiastowego zabezpieczenia leków zawierających w składzie środki odurzające, substancje psychotropowe lub prekursory kategorii 1., gdy są one przeterminowane, zepsute lub sfałszowane. Dodatkowo każde takie zdarzenie musi być niezwłocznie zgłaszane Wojewódzkiemu Inspektorowi Farmaceutycznemu w formie pisemnej. Taki lek musi być zabezpieczony w sposób uniemożliwiający jego dalszą sprzedaż lub użytkowanie, co jest potwierdzane poprzez umieszczenie go w zamkniętym opakowaniu z oznaczeniem: „produkt leczniczy zabezpieczony – podejrzenie braku spełnienia wymagań jakościowych”. Niewłaściwe postępowanie z lekami niepełnowartościowymi, jak również ich nieprawidłowy obrót, mogą skutkować poważnymi sankcjami dla apteki, włącznie z możliwością nałożenia grzywny, a nawet odebrania koncesji na prowadzenie działalności.

Obecnie w Europie w fazie przedrekrutacyjnej lub rekrutacyjnej jest zarejestrowanych ponad 15,5 tys. badań klinicznych. Statystycznie w przypadku aż ok. 80% z nich wystąpią problemy z uzyskaniem lub utrzymaniem wystarczającej próby, prowadzące do opóźnień, wzrostu kosztów lub rezygnacji z projektu. Na drodze ośrodków badawczych do pozyskania pacjentów stoi bowiem szereg przeszkód formalno-proceduralnych, a pacjenci nie są w stanie w prosty sposób znaleźć właściwego badania. CTIN EU – Europejska Sieć Informacji o Badaniach Klinicznych jest odpowiedzią na to wyzwanie, czyli ogniwem łączącym podmioty prowadzące badania z pacjentami. Jej twórcą jest dr Łukasz Izbicki: Ośrodki badawcze aktywnie poszukują pacjentów, a pacjenci odpowiednich terapii, jednak do tej pory brakowało jednego miejsca, gdzie obie grupy mogłyby się spotkać, informacje były rozproszone. Ten czynnik został zdiagnozowany jako jeden z głównych hamulców rozwoju branży badań klinicznych na naszym kontynencie. (...) Naszym celem jest dostarczenie pacjentom aktualnych i kompleksowych informacji o dostępnych badaniach w zrozumiałej dla nich formie i języku. Pozwala nam to w prosty sposób zmaksymalizować dotarcie do pacjentów intencjonalnie poszukujących informacji o terapiach, którzy dotychczas znajdowali je co najwyżej w szczątkowej lub niezrozumiałej formie.

Jubileuszowa X konferencja odbyła się w Kampusie Politechnicznym Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Krośnie, 16-17 maja 2024 r. Obrady otworzył Franciszek Tereszkiewicz, kanclerz PANS, podkreślając rolę zielarstwa jako dyscypliny z tradycjami, o rosnącym znaczeniu we współczesnym świecie. Konferencja zbiegła się z obchodami 25-lecia uczelni w Krośnie, o czym wspominał zarówno rektor PANS dr hab. Zbigniew Barabasz, jak i prezydent Miasta Krosna Piotr Przytocki. W spotkaniu brało udział ponad 200 osób, obecnych w krośnieńskiej auli oraz on-line. Wykłady dotyczyły istotnych problemów zdrowotnych, miały wysoki poziom merytoryczny, promowały zielarstwo oparte na faktach (Evidence Based Herbalism). Warto podkreślić wieloośrodkowość konferencji, oprócz współpracy Krosno-Wrocław, swoje osiągnięcia pokazali naukowcy z Krakowa, Rzeszowa, Lublina, Szczecina, czy Warszawy. Wykładowcy prezentowali cały przekrój wiekowy „od seniora do juniora, czyli młodzież studencką”. Krośnieńskie konferencje zielarskie są organizowane we współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu, o czym przypomniał prof. dr hab. inż. Tadeusz Trziszka w swoim wykładzie Współpraca naukowa i organizacyjna Uniwersytetu Przyrodniczego z PANS w Krośnie, w perspektywie 12 lat.

Część naukową konferencji rozpoczął prof. dr hab. Bogusław Buszewski (Komitet Chemii Analitycznej PAN, Uniwersytet M. Kopernika w Toruniu), erudycyjnie omawiając Nowe podejście na drodze ekstrakcji w pozyskiwaniu substancji biologiczne aktywnych z materiału roślinnego. Prof. dr hab. Bożena Muszyńska (Uniwersytet Jagielloński, Kraków) w wykładzie Grzyby lecznicze w terapii chorób cywilizacyjnych mówiła o substancjach biologicznie aktywnych z grzybów. Grzyby jadalne to żywność funkcjonalna, a grzyby lecznicze mogą wspomagać dietę pacjentów z chorobami metabolicznymi czy nowotworowymi.

Wirus RS, czyli syncytialny wirus nabłonka oddechowego (ang. respiratory syncytial virus), jest jedną z najczęstszych przyczyn zakażeń dolnych dróg oddechowych (LRTI) u niemowląt i dzieci poniżej 1. r.ż. na świecie. W Polsce w sezonie zakażeń 2022/23 odnotowano ponad 20 700 hospitalizacji z powodu zakażeń RSV z czego 70% dotyczyło dzieci poniżej 12. miesiąca życia.

Życie i zdrowie dziecka są bezcenne i muszą się znaleźć środki na to, aby wprowadzić program, który będzie zabezpieczał je przed groźnym wirusem RS i konsekwencjami zakażenia – tak posłanka Alicja Chybicka podsumowała posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci, które było w całości poświęcone profilaktyce zakażeń RSV u całej populacji najmłodszych. Przedstawiciele Koalicji RSV wzięli udział w spotkaniu. Obecni na posiedzeniu eksperci podkreślili, że środowisko medyczne jest jednomyślne w sprawie wprowadzenia Programu Profilaktyki Zdrowotnej, który zapewni wszystkim dzieciom jednodawkową immunizację bierną, chroniącą przed wirusem RS.

Podczas Międzynarodowego Dnia Farmaceuty należy podkreślić, że ta grupa zawodowa pełni oni kluczową rolę w procesie zwiększenia poziomu wyszczepialności w społeczeństwie. Niestety, bariery finansowe i organizacyjne skutecznie utrudniają wykorzystanie pełnego potencjału farmaceutów w profilaktyce zdrowotnej. W najnowszym dokumencie Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych pt. „Bariery i rozwiązania w dostępie do profilaktyki chorób zakaźnych” eksperci przedstawili rekomendacje dotyczące działań legislacyjnych i organizacyjnych, które należy podjąć, aby zwiększyć dostępność szczepień w aptekach i tym samym podnieść poziom wyszczepialności w społeczeństwie polskim.

Zgodnie z dostępną mapą aptek w Polsce, które realizują szczepienia przeciw COVID-19, grypie i pneumokokom wiemy, że jest to możliwe w ponad 1,2 tys. miejscach. To liczba odzwierciedlającą podpisane umowy z NFZ. W praktyce jednak tylko połowa aptek wykonała w tym roku jakiekolwiek szczepienia. Pierwszym problemem tego sezonu było opóźnienie wykonywania szczepień na skutek procesu podpisywania umów. Do tej pory apteki borykają się z problemami z rozliczaniem wykonywanych szczepień.

Pneumokoki, czyli bakterie Streptococcus pneumoniae, są przyczyną różnorodnych chorób, od łagodnych infekcji ucha środkowego po ciężkie zapalenia płuc, sepsę czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych podczas debaty V-meeting przedstawili dotychczasowe dane na temat infekcji pneumokokowych.

– Pneumokok jest jednym z najczęstszych patogenów wykrywalnych u pacjentów hospitalizowanych z grypą, dokładniej jest to 35% przypadków. Grypa może prowadzić do rozwoju pneumokokowego zapalenia płuc, co skutkuje wzrostem liczby hospitalizacji i zgonów – podkreśla dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej.

W 2023 r. zaobserwowano kolejny wzrost liczby Inwazyjnych chorób pneumokokowych. Dane zgromadzone przez Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) wskazują na 25-procentowe zwiększenie się wstępowania choroby w porównaniu do roku poprzedniego (1575 przypadków w 2023 r. wobec 1252 w 2022 r.). Ok. 90% przypadków dotyczy populacji osób dorosłych. Na 1575 znanych przypadków w ubiegłym roku było1006  śmiertelnych.

U pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) oraz innymi chorobami współistniejącymi ryzyko wystąpienia pozaszpitalnego zapalenia płuc (PZP) znacznie rośnie. W przypadku kilku schorzeń podstawowych występuje „kumulacja ryzyka”. Tacy pacjenci wymagają szczególnej opieki i profilaktyki.

Stres zmienia sposób, w jaki patrzymy na otaczający nas świat, dotyczy to również oczu. Może prowadzić do wzrostu napięcia, przestrzennej nieuwagi oraz zmiany ostrości widzenia. W trudnym okresie częściej także sięgamy po niezdrowe przekąski i napoje, co również może wpływać na ostrość widzenia oraz ogólny stan zdrowia oczu.

Typowe objawy stresu dotyczące wzroku to:

• migotanie, rozmycia, aureole lub cienie
• błyski światła
• zawężone widzenie lub widzenie tunelowe
• podwójne widzenie
• zniekształcenia wizualne
• pulsowanie.

Stwardnienie rozsiane (SM) często kojarzone jest z niepełnosprawnością fizyczną. Jednak podobnie jak w przebiegu innych schorzeń neurodegeneracyjnych konsekwencją postępu choroby mogą być zaburzenia funkcji poznawczych. Problem ten w różnym nasileniu i stopniu może dotyczyć od 40 do 70% osób z SM.

Stwardnienie rozsiane to choroba, w przebiegu której dochodzi do uszkodzenia osłonek mielinowych neuronów, a następnie do utraty komórek nerwowych. Choroba atakuje różne obszary w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. W zależności od lokalizacji uszkodzeń chory może doświadczać zaburzeń czuciowych, ruchowych, równowagi, nastroju oraz zaburzeń poznawczych. Te ostatnie wywołane są głównie uszkodzeniami w korze mózgowej i obszarach podkorowych. Zmiany w obszarach korowych mogą wiązać się z problemami z pamięcią, zdolnością do przewidywania, planowania, uwagą, przetwarzaniem złożonych informacji i danych, wnioskowaniem, formułowaniem myśli, rozumieniem wypowiedzi czy mową.

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych z polipami nosa (PZZPzPN) to choroba często marginalizowana przez społeczeństwo i długo lekceważona przez samych pacjentów, mimo że dotyczy aż 4% populacji, głównie młodych dorosłych. PZZPzPN jest poważnym schorzeniem układu oddechowego, który ma wyjątkowo negatywny wpływ na życie pacjentów. Do objawów choroby należą: nieustannie zatkany nos, upośledzenie lub utrata węchu, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, przewlekły katar, bóle głowy i bezdech senny (23%) Objawy te prowadzą nie tylko do przewlekłego zmęczenia, rozdrażnienia, ale i do zaburzeń funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego, co grozi poważnymi powikłaniami. 

Do niedawna brak refundacji w Polsce zarejestrowanego skutecznego leczenia biologicznego powodował w praktyce brak możliwości jego stosowania ze względu na wysokie koszty terapii dla pacjenta. Pacjenci z ciężkim przebiegiem choroby, u których nie sprawdzało się standardowe leczenie, byli więc pozbawieni tej opcji terapeutycznej. 1 kwietnia tego roku Ministerstwo Zdrowia opublikowało nową listę leków refundowanych – wśród nich jest dupilumab, lek biologiczny dla pacjentów z najcięższą postacią PZZPzPN.

Jak namówić bliską osobę z depresją na wizytę u specjalisty? Wybrać lekarza rodzinnego, psychiatrę czy terapeutę? Jak poradzić sobie z frustracją, która pojawia się w kontaktach z osobą chorą? Odpowiedzi na te i inne pytania oraz fakty i mity na temat leczenia przeciwdepresyjnego,  przewodnik po lekach o działaniu antydepresyjnym, a także  historie osób opiekujących się bliskimi w depresji można znaleźć w książce opublikowanej przez wydawnictwo Medyk.

Dlaczego zdecydowały się Panie napisać książkę „Jak pomóc osobie z depresją. Porady psychiatry i opiekuna”?

Anna Bondyra: Od 12 lat pracuję jako lekarz psychiatra. Czasem w ramach wizyt rozmawiam również z rodziną pacjenta. Zwykle ma ona dużo pytań, na które nie mam czasu odpowiedzieć, bo to jednak wizyta pacjenta, a nie jego rodziny. Zdarza się, że ktoś z otoczenia chorego przychodzi sam na wizytę, bo np. nie rozumie, co się dzieje z jego bliskim. Nie wie, w jaki sposób namówić go na wizytę do specjalisty i kto to ma być – lekarz rodzinny, psychiatra czy terapeuta. Tłumaczę więc w książce, jaka jest różnica między psychiatrą a psychologiem, co mogę zrobić ja jako lekarz psychiatra.

Daria Dubiel: Z kolei ja od ponad 10 lat opiekuję się osobą z depresją.

Czego czytelnik dowie się z książki?

Anna Bondyra: Przedstawiamy dwie perspektywy: lekarza i opiekuna. Uważamy, że są one pomocne.

1-dawkowa immunoprofilaktyka zakażeń RSV powinna być dostępna w Polsce dla wszystkich. Podkreślili to jednoznacznie eksperci Koalicji na rzecz profilaktyki zakażeń RSV uczestniczący w spotkaniu V-meeting, zorganizowanym przez Ogólnopolski Program Zwalczania Chorób Infekcyjnych, które odbyło się w Sejmie RP. Prof. Teresa Jackowska, prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i członek Rady Naukowej Koalicji RSV, powiedziała podczas spotkania, że w oddziałach pediatrycznych w sezonie zakażeń hospitalizowane są przede wszystkim dzieci, które nie należą do grup ryzyka. W Polsce od 2008 r. obowiązuje program lekowy, który obejmuje finansowaną z budżetu państwa ochronę przed RSV dla dzieci z grup ryzyka za pomocą jedynego dotąd dostępnego preparatu – paliwizumabu. To jedynie 1,5% całej populacji niemowląt, która może być zabezpieczana w 1. r.ż..Programem objęto: wcześniaki, dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną, dzieci z wrodzonymi wadami serca, a od 1 kwietnia br. również dzieci z SMA i mukowiscydozą.

Spożywanie wysoko przetworzonej żywności zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworów, cukrzycy, otyłości oraz zgonu. Jednak jest ona istotnym składnikiem naszej diety. Według badań populacyjnych we Francji wysoko przetworzona żywność stanowi średnio ok. 30% dziennej wartości energetycznej. Zawarte w niej dodatki wydłużające czas przydatności do spożycia oraz poprawiające teksturę produktu mogą szkodliwie wpływać na zdrowie.

Badania eksperymentalne wykazały, że emulgatory używane w produkcji wysoko przetworzonej żywności zmieniają mikrobiotę jelitową oraz zwiększają ryzyko wystąpienia stanów zapalnych. Wyniki najnowszej analizy francuskiego badania NutriNet-Santé z udziałem 92 000 osób (78,8% kobiet) wykazały wzrost ryzyka zachorowania na nowotwory wraz ze wzrostem zawartości w diecie powszechnie stosowanych w Europie emulgatorów: karagenów (E407), mono- i diglicerydów kwasów tłuszczowych (E471), pektyn (E440) i węglanu sodu (E500). Wysokie spożycie mono- i diglicerydów kwasów tłuszczowych (E471) wiązało się z 15% wzrostem ryzyka wszystkich rodzajów nowotworów, w tym wzrostem ryzyka raka piersi o 24% i ryzyka raka gruczołu krokowego 46%. Z kolei spożywanie karagenów (E407) wiązało się z 28% wzrostem ryzyka zachorowania na raka piersi. U kobiet przed menopauzą spożywających difosforany (E450), pektyny (E440) i wodorowęglan sodu (E500) wykazano zwiększone ryzyko raka piersi (wzrost odpowiednio o 45%, 55% oraz 48%). Nie stwierdzono związku między spożyciem emulgatorów a ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego.

Europejska Agencja Bezpieczeństwa Żywności analizowała problem stosowania emulgatorów w żywności i nie stwierdziła istotnych zagrożeń ani potrzeby ograniczenia ich dziennego spożycia, w tym E471.