Artykuł stanowi zbiór streszczeń wykładów poświęconych problematyce żywienia po transplantacji wątroby lub nerki, które zostały wygłoszone podczas konferencji: I Warszawski Dzień Dietetyki Klinicznej „Dietetyka w transplantologii i nefrologii”. Konferencja odbyła się 19 kwietnia 2018 r. na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Jej organizatorem był Zakład Dietetyki Klinicznej Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Infekcje dróg oddechowych (RTI) są jedną z najczęstszych przyczyn konsultacji w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Ich etiologia jest przede wszystkim wirusowa. Terapie stosowane głównie w leczeniu objawowym obejmują leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, mukolityki, leki sekretolityczne, wykrztuśne i zmniejszające przekrwienie. W przypadku etiologii bakteryjnej konieczne jest leczenie antybiotykami. Jednakże ze względu na rosnącą oporność bakterii na antybiotyki istotne jest ograniczenie niepotrzebnego przepisywania antybiotyków.

Alergia w ciągu ostatnich lat stała się jedną z najczęstszych chorób cywilizacyjnych. Pacjenci alergologiczni, szczególnie dzieci, wymagają nie tylko skutecznego leczenia choroby podstawowej, ale także indywidualnego podejścia do ich leczenia i możliwości sprawnego funkcjonowania po zastosowaniu leków. H1-blokery są jednymi z najważniejszych leków współczesnej alergologii. W licznych rekomendacjach zaleca się stosować je w pierwszej kolejności w alergicznym nieżycie błony śluzowej nosa, alergicznym zapaleniu spojówek, pokrzywce i obrzęku naczynioruchowym. Pierwsze H1-blokery wykazywały liczne działania niepożądane i były niewygodne do stosowania. Postęp w alergologii pozwolił na stworzenie najnowszych H1-blokerów, praktycznie pozbawionych działań niepożądanych, zwłaszcza sedatywnych, tym samym pozwalając pacjentom na kontrolowanie choroby podstawowej i sprawne funkcjonowanie.

Ekspozycja na sztuczne oświetlenie w godzinach nocnych oddziałuje na dobowy rytm snu i czuwania poprzez zmniejszenie poziomu endogennej melatoniny. Wieloletnie niedobory snu dobrej jakości negatywnie wpływają na jakość życia oraz zwiększają ryzyko rozwoju depresji, nowotworów, cukrzycy typu 2 i nadciśnienia. Postępowanie obejmuje zindywidualizowaną farmakoterapię melatoniną w połączeniu z fototerapią i terapią behawioralną.

Choroby cywilizacyjne stanowią coraz większe ryzyko dla naszej populacji. Statystyki pokazują, że prym wśród przyczyn umieralności wiodą choroby układu krążenia. Dlatego świat naukowy nadal pochyla się nad tym problemem, szukając najskuteczniejszych rozwiązań zarówno terapeutycznych, jak i profilaktycznych. Interesująco pod względem wyników wyglądają wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Mają one szerokie zastosowanie w profilaktyce wielu chorób. W pracy przedstawiono rolę kwasów omega-3 we wspomaganiu prawidłowego funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego.

Patologiczne objawy związane ze stawami są wynikiem degradacji chrząstki, zwiększonego stanu zapalnego i wytwarzania wolnych rodników w stawach. Suplementacja glukozaminą wspomaga produkcję zdrowej chrząstki stawowej. Jest ona głównym składnikiem strukturalnym tkanki łącznej. Siarczan glukozaminy odżywia również komórki błony maziowej i płynu niezbędnego do smarowania ruchomych części stawów. Siarczan chondroityny jest ważnym składnikiem zdrowej chrząstki, a także pomaga chronić istniejącą chrząstkę przed utratą wody i rozpadem enzymów wydzielanych podczas procesu zapalnego. Kwas hialuronowy działa jako środek poślizgowy w stawach i innych tkankach. Kolagen typu II jest jednym z głównych białek w chrząstce. Jest bogaty w aminokwasy, które odgrywają ważną rolę w budowaniu chrząstki stawowej, dodatkowo wykazuje działanie przeciwzapalne. Witamina C wspomaga produkcję kolagenu, który zapewnia wsparcie więzadeł, kości i stawów.

Klasyfikacja ATC (Anatomiczno-Terapeutyczno-Chemiczna) obejmuje kilka substancji o działaniu sorpcyjnym, jednak nie wszystkie mają zastosowanie jako składniki aktywne preparatów dostępnych na polskim rynku farmaceutycznym.

Stanowią one grupę substancji powszechnie uważanych za bezpieczne i kojarzą się zwykle z właściwościami przeciwbiegunkowymi (zapierającymi), lecz ich mechanizm działania często jest bardziej złożony. W artykule opisano wszystkie znane doustne sorbenty, mechanizmy ich działania oraz zastosowanie we współczesnej terapii.

Aerozole do pielęgnacji nabłonka dróg oddechowych różnią się stężeniem, składem, sposobem zapewniania jałowości podczas stosowania oraz kształtem aplikatora. Bezpieczeństwo i zasadność stosowania konserwantów w aerozolach donosowych jest często kwestionowana ze względu na ich toksyczność. Wybór odpowiedniego produktu powinien uwzględniać wiek oraz stan zdrowia pacjenta.

H1-blokery (leki przeciwhistaminowe) są uznanymi lekami we współczesnej alergologii. W licznych wytycznych

zaleca się doustne leki przeciwhistaminowe II generacji jako leki pierwszego rzutu w alergicznym nieżycie błony śluzowej nosa, alergicznym zapaleniu spojówek, pokrzywce i obrzęku naczynioruchowym. Aktualizacja wytycznych ARIA z roku 2016 podkreśla kluczową rolę II generacji leków przeciwhistaminowych w terapii alergicznego nieżytu błony śluzowej nosa. II generacja H1-blokerów została uznana za leki bezpieczne i wysoce skuteczne w redukcji objawów alergii. Wśród antyhistaminików II generacji znajduje się grupa najnowszych antyhistaminików o cechach zbliżonych do idealnego H1-blokera (bilastyna, desloratadyna, feksofenadyna i rupatadyna).

Kleszcz pospolity uważany jest za najważniejszy wektor patogenów chorób transmisyjnych w Polsce. Borelioza z Lyme wywoływana przez krętki należące do gatunku Borrelia burgdorferi sensu lato, jest obecnie najbardziej rozpowszechnioną chorobą odkleszczową. Powszechna ekspozycja na kleszcze oraz fakt, że obszar całego kraju jest uznany za rejon endemiczny dla boreliozy, powoduje stały wzrost zachorowań. Podstawą rozpoznania boreliozy u pacjenta jest manifestacja objawów klinicznych. We wczesnej zlokalizowanej fazie infekcji może pojawić się zmiana skórna w postaci rumienia wędrującego, który jest objawem patognomicznym dla boreliozy. Objawy wczesnej rozsianej boreliozy są uzależnione od lokalizacji narządowej krętków. Badania diagnostyczne z wyboru obejmują dwuetapowy protokół diagnostyczny – przesiewowy test ELISA oraz test potwierdzenia Western Blot. Wykrycie swoistych przeciwciał przeciwko Borrelia we krwi pacjenta ułatwia lekarzowi postawienie odpowiedniej diagnozy. Markerem wczesnej odpowiedzi immunologicznej na zakażenie są przeciwciała IgM przeciwko Borrelia, które można również wykryć za pomocą testów point of care. Łatwo dostępne, szybkie testy diagnostyczne stanowią element samokontroli i zwiększają prawdopodobieństwo wykrycia wczesnej fazy boreliozy.

Okołodobowe wahania procesów farmakokinetycznych (wchłanianie, dystrybucja, metabolizm, wydalanie leków) oraz farmakodynamicznych (np. wrażliwość receptorów na lek) sprawiają, że musimy określić porę dnia, w której pacjent powinien przyjąć daną substancję leczniczą. Wyższa w ciągu dnia wchłanialność leków wywołana jest zwiększoną czynnością wydzielniczą i motoryką przewodu pokarmowego w porównaniu do godzin nocnych.

Dieta DASH to dieta, która jest bogata w warzywa i owoce (ale zawiera mniej owoców niż warzyw), niskotłuszczowe produkty mleczne i, co za tym idzie, w błonnik, wapń, potas i magnez, natomiast ma obniżoną zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych, tłuszczu ogółem i cholesterolu. W diecie tej zaleca się pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby i drób, orzechy, ograniczyć za to należy spożycie czerwonego mięsa, słodyczy i napojów zawierających cukier. Takie cechy tej diety zostały określone w badaniu DASH. W artykule przedstawiono szereg badań naukowych, które wykazały korzystny wpływ diety DASH na zdrowie, a zwłaszcza na wartości ciśnienia tętniczego krwi, jak również jej przydatność m.in. w obniżaniu stężenia cholesterolu LDL, w profilaktyce cukrzycy typu 2 oraz chorób sercowo naczyniowych. Dodatkowe korzyści zdrowotne daje połączenie diety DASH z obniżeniem zawartości soli w diecie i redukcją masy ciała (u osób z nadwagą lub otyłością).

IgE-zależne reakcje alergiczne na alergeny wziewne prowadzą do rozwoju alergicznego nieżytu nosa (ANN) oraz astmy. ANN objawia się obrzękiem i wysiękiem w obrębie jamy nosowej, natomiast w astmie alergicznej dochodzi do skurczu mięśni gładkich i obrzęku błony śluzowej oskrzeli, z tworzeniem czopów śluzowych, co ogranicza przepływ powietrza. Oczyszczanie błony śluzowej dróg oddechowych preparatami wody morskiej jest ważnym elementem profilaktyki i leczenia ANN (donosowe aerozole) oraz astmy alergicznej (nebulizacje).

Nasiona czarnuszki siewnej zdobywają coraz większą popularność w diecie Europejczyków. Roślina ta jest jednak znana od tysięcy lat i szeroko stosowana zwłaszcza w medycynie tradycyjnej krajów Bliskiego Wschodu. Przypisuje się jej właściwości lecznicze w stanach astmy, kaszlu, grypy, czy gorączki. Prowadzone badania potwierdzają przynajmniej część z tych zastosowań, a także rozszerzają je o nowe. W tym artykule skupiono się głównie na dermatologicznych aspektach działania N. sativa.

Koenzym Q10 (CoQ10) należy do endogennych kofaktorów uczestniczących w produkcji związków wysokoenergetycznych w mitochondriach. Działa również antyoksydacyjnie i stabilizująco na błony biologiczne. Utrzymanie dostatecznie wysokiego poziomu tego związku w komórkach jest warunkiem sprawnego przebiegu procesów bioenergetycznych i funkcjonowania naturalnych mechanizmów obrony antyoksydacyjnej. Odpowiednia suplementacja może wyrównywać deficyty CoQ10 w ustroju, przynosząc korzyści zdrowotne w niektórych grupach pacjentów.