Pandemia COVID-19 wpłynęła na zmianę postawy ludzi względem wizyt u lekarzy, samoleczenia i przyjmowania leków. Na potrzeby raportu „State of health in Central and Eastern Europe 2023” specjaliści z Grupy denstu przygotowali segmentację konsumentów ze względu na ich podejście do przyjmowania leków. W tym celu posłużyli się wielorakimi danymi, pochodzącymi ze źródeł takich jak: CCS, Ipsos, Kantar TGI oraz z  autorskich paneli konsumenckich z poszczególnych rynków. Pozwoliło to im na ocenę, jak kryzys związany ze zdrowiem wpłynął na postawy oraz zachowania konsumentów.

W ramach segmentacji analitycy wyróżnili 6 grup konsumentów.

1. PROZDROWOTNI (Im więcej tabletek, tym lepiej) – wierzą w skuteczność wszelkiego rodzaju leków oraz suplementów i biorą je razem.​ Mają w domu zapas leków bez recepty i zawsze noszą przy sobie coś przeciwbólowego lub na zgagę.
2. ZDJĄCY SIĘ NA LEKARZA (Biorę tylko leki przepisane przez lekarza) – przyjmują głównie leki przepisane przez lekarza rodzinnego. Nie wierzą zbytnio w stosowanie leków we własnym zakresie.
3. OSZCZĘDNI (Produkty niemarkowe są równie dobre co te znanej marki) – liczą każdy grosz, także w kwestiach ochrony zdrowia. Wszelkie decyzje zakupowe dotyczące zdrowia podejmują na podstawie ceny i często wybierają produkty sprzedawane pod marką dystrybutora.​
4. TYLKO BEZ RECEPTY (Nie ma potrzeby chodzić do lekarza) – niechętnie chodzą do lekarza. Mogą stosować własne środki przeciwgrypowe, zdarza im się cierpieć z powodu np. przewlekłego bólu, ale nie robią nic, aby temu zaradzić.​
5. ZAPOBIEGAWCZY (Unikam chorób poprzez zdrowy tryb życia​) – wierzą, że przyjmowanie leków uchroni ich przed poważniejszymi chorobami w przyszłości. ​Chętnie zasięgają po porady lekarzy i farmaceutów, a leki zażywają w przepisanych dawkach.
6. NATURALIŚCI (Nie dla klasycznej medycyny) – unikają lekarstw kupionych w aptece. Nie wierzą w leki, nawet w przypadku niegroźnych, łatwych do wyleczenia dolegliwości jak zgaga lub grypa. Chętnie testują wszelkie alternatywne metody leczenia, nim zdecydują się na wizytę u lekarza.

Tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyn zostali Katalin Karikó i Drew Weissman. Przedstawiamy komentarze ekspertek i ekspertów centrum informacyjnego Tygodnia Noblowskiego Centrum Współpracy i Dialogu UW

– Pierwsze szczepionki były oparte o całe mikroorganizmy, potem o białka, a następne wykorzystywały już mechanizm transkrypcji i translacji, czyli były oparte o DNA. W tych szczepionkach komórka musiała zrobić wszystko, żeby wchłonąć białko, aby zaszła reakcja immunologiczna. W metodzie Karikó i Weissmana udało się ten proces skrócić – jako szczepionkę podajemy tylko stosunkowo krótką cząsteczkę mRNA. Cały trick polegał na tym, żeby ta cząsteczka była stabilna. Normalnie cząsteczki mRNA należą do cząsteczek dość niestabilnych i trudno byłoby wyprodukować na ich podstawie taką ilość białka, która zdążyłaby wywołać reakcję immunologiczną w organizmie. Ta Nagroda Nobla jest między innymi właśnie za to, że udało się ustabilizować cząsteczki mRNA, podać je do organizmu i wywołać odpowiedź immunologiczną. Uodporniają one nas na wirusy, a w przyszłości być może na bakterie, mogą mieć zastosowanie w leczeniu nowotworów. Dzięki temu, że mRNA można łatwo zsyntetyzować, możliwe staje się przygotowanie całego wachlarza rozmaitych szczepionek i stosunkowo szybką reakcję na zmienność mikroorganizmu – prof. dr hab. Katarzyna Tońska, Instytut Genetyki i Biotechnologii, Wydział Biologii UW.

Tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii zostali dr Katalin Karikó (biochemiczka) i dr Drew Weissman (immmunlog). Nagroda została przyznana za odkrycia dotyczące modyfikacji zasad nukleozydowych, które umożliwiły opracowanie skutecznych szczepionek mRNA przeciw COVID-19.

Październik jest miesiącem budowania i zwiększania świadomości na temat nowotworów. Kampania „Genetyka Ratuje Życie” włącza się w tą edukację, pokazując, jak wiele zmieniło się w obszarze onkologii dzięki wprowadzeniu badań genetycznych. Badania genetyczne pozwalają wskazać osoby, które są nosicielami mutacji genetycznych odpowiadających za zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory. Obecność mutacji  nie jest w tym przypadku jednoznaczna z wystąpieniem choroby. Umożliwia jednak wdrożenie szczególnej opieki i obserwacji pacjenta, któremu lekarz genetyk będzie zlecał badania kontrolne, np. USG czy rezonans magnetyczny. W przypadku wielu chorób nowotworowych po wykonaniu badań genetycznych lekarze mają możliwość zastosowania terapii celowanej, która jest skuteczna i poprawia jakość oraz długość życia pacjenta.

Co miesiąc w Polsce wykrywa się ponad 3000 przypadków zachorowań na COVID-19 pomimo ustania zagrożenia epidemicznego. Według ekspertów szczepić powinniśmy się raz do roku szczepionką odpowiadającą wariantowi wirusa ogłaszanemu przez WHO.

Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz Europejska Agencja Leków (EMA) wydały wspólne stanowisko w sprawie składu szczepionek przeciw COVID-19 zalecanego w nadchodzącym sezonie 2023/2024. Podobne zalecenia dotyczące składu nowych, zaktualizowanych szczepionek przeciwko COVID-19 wydały również amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (FDA) oraz Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Obie instytucje zgodnie zalecają monowalentny skład szczepionki i uwzględnienie w niej szczepu należącego do rodziny podwariantów XBB Omikron, co zapewni reakcję krzyżową wobec wariantu aktualnie dominującego i nowych pojawiających się szczepów. Jednocześnie cały czas dostępne są szczepionki wariantowe do podawania jako dawki przypominające dla osób, które nie przeszły jeszcze całego cyklu szczepień.

W przypadku realizacji recepty elektronicznej, od dnia 21 września 2023 r., pacjent może otrzymać maksymalnie ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego niezbędną do 120-dniowego okresu stosowania, niezależnie od tego, kiedy recepta została wystawiona i na jaki okres.

W konsekwencji od dnia 21 września 2023 r. farmaceuta jest uprawniony do wydania pacjentowi maksymalnie ilość leku niezbędną pacjentowi na 120-dniowy okres stosowania, zarówno w przypadku recept realizowanych po raz pierwszy, jak i recept, których realizację rozpoczęto przed 21 września 2023 r., przy czym nie ma znaczenia czy pacjent tę receptę będzie realizował jednorazowo czy częściami.

Jednocześnie Minister Zdrowia wyjaśnia, że z dniem 1 listopada 2023 r. zacznie obowiązywać zasada, zgodnie z którą w przypadku gdy na recepcie przepisano ilość większą niż do 120-dniowego stosowania, kolejną ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego niezbędną do następnego 120-dniowego okresu stosowania, pacjent może otrzymać po upływie 3/4 okresu, na który zrealizował receptę.

Celem ujednolicenia wątpliwości interpretacyjnych, które docierają do Ministerstwa Zdrowia wyjaśnić należy, że zarówno w odniesieniu do recept, których realizacje rozpoczęto przed 1 listopada 2023 jak i recept których realizację rozpoczęto od tej daty stosuje się następującą regułę. Po 1 listopada 2023 należy pacjentowi wydać leki na maksymalnie 120- dniowy okres terapii a kolejna realizacja może nastąpić po ¾ tego okresu czyli 90 dniach.

Natomiast najpóźniej od 1 marca 2024 r. zacznie obowiązywać zasada, że obliczenia ilości produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego przeznaczonego do wydania pacjentowi dokonuje system teleinformatyczny, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia. Treść tego przepisu należy rozumieć w ten sposób, że system teleinformatyczny najpóźniej 1 marca 2024 r. przejmie zadania prowadzenia automatycznych obliczeń, co oznacza, że Ministerstwo Zdrowia dołoży wszelkich starań, aby system ten zaczął operacyjną pracę we wcześniejszym terminie.

26 września to święto Kosmy i Damiana, obchodzone co roku jako Dzień Aptekarza. Obecnie ranga tego zawodu staje się coraz większa i niesie też kolejne wyzwania. Życzymy wszystkim farmaceutom, by wykonywana z takim oddaniem praca przyniosła im jak najwięcej satysfakcji, a pacjenci docenili ich wysiłek i chęć niesienia pomocy. Życzymy również pracownikom aptek wytrwałości w wykonywaniu wszystkich obowiązków, dużo sukcesów i uśmiechu w codziennych kontaktach z pacjentami.

          Zarząd wydawnictwa Medyk i redakcja miesięcznika "Lek w Polsce"

Vitis vinifera L. – winorośl właściwa jest jednym z najpopularniejszych gatunków roślin użytkowych. W przemyśle spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym wykorzystywane są przede wszystkim owoce i nasiona. Obecnie V. vinifera jest uprawiana niemal na całym świecie, w szczególności na południu Europy, skąd pochodzi. Największe obszary upraw V. vinifera znajdują się w Chinach, Włoszech i Stanach Zjednoczonych. Hodowle prowadzi się głównie w celu produkcji owoców, które mogą być przeznaczone na winogrona stołowe, wina lub rodzynki. Głównymi grupami metabolitów występującymi w V. vinifera są: pochodne katechiny, kwasy fenolowe, flawonoidy, antocyjany, kwasy tłuszczowe, procyjanidyny, witaminy oraz charakterystyczne dla gatunku stylbenoidy (w tym znany powszechnie trans-resweratrol). Profil fitochemiczny determinuje właściwości antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne, neuroprotekcyjne, kardioprotekcyjne oraz hepatoprotekcyjne. Aktywności te zostały potwierdzone badaniami naukowymi.

Cholesterol, trójglicerydy i poziom cukru we krwi to ważne parametry metaboliczne, które powinny być stale monitorowane. Ich jednoczesna zmiana może prowadzić do zespołu metabolicznego, będącego istotnym czynnikiem ryzyka cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych. Utrzymywanie pod kontrolą parametrów metabolicznych, takich jak poziom cholesterolu, trójglicerydów i cukru we krwi, ma kluczowe znaczenie dla zdrowia metabolicznego i sercowo-naczyniowego organizmu.

Cholesterol jest niezbędną cząsteczką, składnikiem błon komórkowych i prekursorem wielu hormonów, a także bierze udział w produkcji kwasów żółciowych. Jest transportowany we krwi przez lipoproteiny, takie jak LDL (Low Density Lipoprotein), czyli lipoproteiny o niskiej gęstości, które transportują cholesterol z wątroby do tkanek, oraz przez HDL (High Density Lipoprotein), czyli lipoproteiny o wysokiej gęstości, które są odpowiedzialne za transport cholesterolu z tkanek do wątroby. To właśnie te formy cholesterolu, wraz z cholesterolem całkowitym, są analizowane podczas oceny profilu lipidowego danej osoby.

Palma sabałowa (Serenoa repens, bocznia piłkowana, Saw palmetto) pochodzi z południowo-wschodniej Ameryki Północnej, głównie z Florydy. W fitoterapii stosowany jest ekstrakt z jagód, zawierający 85–90% kwasów tłuszczowych (m.in. kaprylowy, palmitynowy, oleinowy) oraz steroli takich jak beta-sitosterol. Ekstrakt powszechnie spożywany jest jako suplement we wspomaganiu leczenia objawów ze strony dolnych dróg moczowych u mężczyzn oraz w łagodnym przeroście prostaty. Pomimo dużej ilości publikacji, niejasna jest jego potencjalna rola w leczeniu tych schorzeń. Jednak wielu specjalistów zaleca stosowanie preparatów zawierających wysokiej jakości lipidowo-sterolowy ekstrakt z palmy jako terapię wspomagającą w przypadku łagodnych do umiarkowanych objawów.

Rana jest  to przerwanie anatomicznej ciągłości skóry i błon śluzowych z obecnością uszkodzonych komórek i zmienionych chorobowo tkanek. Gojenie się ran jest procesem wieloetapowym, obejmującym kilka zachodzących na siebie faz. W przypadku ran powierzchownych ważne są  działania mające za zadanie usunięcie miejscowych przeszkód hamujących gojenie się. W tym celu stosuje się antyseptyki nowej generacji niewykazujące działania cytostatycznego, na przykład dichlorowodorek oktenidyny. Charakteryzuje się on dobrą penetracją przez struktury biofilmu. Spektrum działania oktenidyny jest bardzo szerokie i obejmuje bakteryjne formy wegetatywne, bakterie Gram-ujemne, Gram-dodatnie (w tym MRSA, ORSA, VRSA, VRE), grzyby, wirusy oraz pierwotniaki.

Darmowe konsultacje i badania diagnostyczne, spotkania z najwybitniejszymi w Polsce kardiologami, prezentacja najnowszego raportu Porozumienia Organizacji Kardiologicznych, podsumowanie wniosków z badania ankietowego Forum Serce Pacjenta, a także edukacyjne atrakcje dla dorosłych i dzieci – to główne punkty programu V Forum Serce Pacjenta. Doroczne spotkanie kardiologów z osobami ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego oraz ich bliskimi odbędzie się 30 września 2023 r. na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich. Wstęp na wydarzenie jest bezpłatny. 

– W ramach każdej kolejnej edycji Forum Serce Pacjenta staramy się organizować dla pacjentów oraz ich najbliższych najbardziej praktyczne i przydatne z ich punktu widzenia aktywności. Podczas jubileuszowej V edycji Forum tradycyjnie poruszymy zagadnienia takie jak: nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, zaburzenia lipidowe oraz nowość – kardiomiopatie. To aktualne i ważne tematy. Przybliżymy zagadnienia związane z profilaktyką wtórną schorzeń kardiologicznych tak, by wspierać uczestników Forum w prowadzeniu zdrowego stylu życia oraz systematycznej farmakoterapii. To, obok coraz szerzej stosowanego leczenia zabiegowego, kluczowe czynniki przedłużające i poprawiające jakość życia osób ze zdiagnozowanymi już schorzeniami układu sercowo-naczyniowego. Mówiąc o zdrowym stylu życia oczywiście nie pominiemy tematu odpowiedniej dla pacjentów kardiologicznych diety. Jeśli mowa o jakości życia, szczególnie serdecznie zachęcamy uczestników do udziału w warsztatach z zakresu radzenia sobie ze stresem z wykorzystaniem metody mindfulness. Dla młodzieży przygotowaliśmy specjalną edukacyjną niespodziankę muzyczną, a dla najmłodszych kącik atrakcji. Chociaż Forum Serce Pacjenta nie jest inicjatywą kierowaną przede wszystkim do najmłodszych, to możliwość uczestniczenia w Forum wraz z najbliższymi być może zachęci wiele osób do spędzenia wspólnie wartościowego czasu w gronie bliskich i zadbania o swoje zdrowie – mówi prof. dr hab. n. med. Ewa Straburzyńska-Migaj, kierująca pododdziałem niewydolności serca w I Klinice Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego V Forum Serce Pacjenta.

Ostry kaszel w większości przypadków spowodowany jest infekcjami górnych dróg oddechowych, ustępuje samoistnie i rzadko wymaga znacznej interwencji medycznej. Ocena i leczenie kaszlu wymaga innego podejścia u dorosłych i dzieci. Produkty kaszlowe są szeroko dostępne, jednak istnieje niewiele dowodów przemawiających za lub przeciw skuteczności takich produktów. Terapie objawowe wiążą się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, szczególnie u małych dzieci, dlatego kaszel można złagodzić w pierwszej kolejności doustnym nawodnieniem, ciepłymi płynami, miodem lub pastylkami do ssania (u dzieci w wieku powyżej jednego roku).  Lek przeciwkaszlowy może odgrywać rolę w przypadku suchego, silnego lub przedłużającego się kaszlu, który utrudnia codzienne funkcjonowanie albo sen.

W walce z sepsą jest kluczowy czas. Każdego roku sepsa występuje aż u 25 mln dzieci na świecie, a dla ponad 3 mln jest przyczyną śmierci. Światowy Dzień Sepsy, obchodzony każdego roku 13 września, jest dobrym powodem do edukacji i budowania wiedzy społecznej na ten temat.

Sepsa często błędnie kojarzona jest z chorobą. Tymczasem to silna reakcja naszego organizmu na zakażenie wywołane bakteriami, wirusami czy grzybami. Jeśli do niego dojdzie, bez odpowiedniego i szybko wdrożonego leczenia może dojść do niewydolności wielonarządowej, często prowadzącej do śmierci pacjenta. To właśnie najmłodsi, szczególnie dzieci do 5. roku życia, są najbardziej narażone na wystąpienie poważnych powikłań, wynikających z sepsy.