Jest coraz więcej ludzi otyłych, wymagających leczenia. Pacjenci z chorobą otyłościową powinni zmienić styl życia i nawyki żywieniowe, często też konieczna jest też farmakoterapia. O nowych możliwościach leczenia otyłości rozmawiamy z dr hab. n. med. Dorotą Waśko-Czopnik.

Wirusy odpowiadają za większość infekcji gardła, ale pewne ustalenie etiologii zakażenia bez badania mikrobiologicznego jest w praktyce niemożliwe. Obecnie proponuje się nowe podejście do leczenia zapalenia gardła, które opiera się na zasadzie „obserwacji i czujnego oczekiwania”, bez wdrażania antybiotykoterapii, przy jednoczesnym leczeniu objawowym. Takie postępowanie poprawia komfort pacjenta i umożliwia ochronę antybiotyków, czyli ograniczenie ich stosowania do zakażeń o potwierdzonej etiologii bakteryjnej. W leczeniu objawowym stosuje się leki ogólnoustrojowe lub miejscowe. Wybór preparatu zależy od wieku i występowania chorób towarzyszących, a także preferencji chorego dotyczących postaci leku.

Od 1 stycznia 2024 r. jedna z flozyn – dapagliflozyna, która jest stosowana u pacjentów z niewydolnością serca, przewlekłą chorobą nerek i cukrzycą typu 2, ponownie znajdzie się na liście leków refundowanych po dwumiesięcznej przerwie. Wprowadzone w obwieszczeniu Ministra Zdrowia z dnia 11 grudnia br. modyfikacje uwzględniają też poszerzenie wskazań do jej stosowania u pacjentów kardiologicznych i nefrologicznych, a także ponowne, bezpłatne udostępnienie leku dla chorych od 65. r.ż.

Choć proponowane przez Ministerstwo Zdrowia zmiany kryteriów refundacyjnych w przypadku przewlekłej choroby nerek z pozoru mogą wydawać się kosmetyczne, to w praktyce zmieniają możliwości leczenia nefroprotekcyjnego w bardzo dużym zakresie. Specjaliści od dłuższego czasu alarmowali, że pierwotne zapisy refundacyjne nijak miały się do dostępności koniecznych do przeprowadzenia badań diagnostycznych i znacznie zawężały populację, która mogłaby odnieść korzyść z ich stosowania. Zmiana z uprzednio obowiązującego kryterium „albuminuria ≥ 200 mg/g” na „albuminuria lub białkomocz” realnie wpłynie na praktykę kliniczną i możliwość szerszego stosowania flozyn u osób, u których rozwija się przewlekła choroba nerek.

Wrocławska spółka biofarmaceutyczna Biotts to jeden z pionierów innowacyjnych nośników, umożliwiających aplikację leków przez skórę metodą transdermalną (przez skórę, w postaci plastrów, bez zastrzyków) i zwiększających biodostępność substancji czynnych.  Obecnie frima planuje zastosowanie przełomowej technologii w aplikacji powszechnie stosowanych leków przeciwcukrzycowych. W tym celu Biotts zawarł umowę o współpracy PoC (Proof of Concept) z Biotonem – producentem na skalę komercyjną rekombinowanej insuliny ludzkiej. 

– (...) Celem tej współpracy jest zaoferowanie nieinwazyjnych alternatyw dla istniejącej i bardzo ważnej bazy pacjentów. Choć wciąż w fazie badań, wczesne wyniki potwierdzają skuteczność naszego opatentowanego uniwersalnego systemu nośnika przezskórnego MTC-Y. Insulina przenika przez skórę niemal natychmiast i osiąga okno terapeutyczne w ciągu kilku minut. Następnie utrzymuje się na stałym poziomie przez okres aż do 72 godzin, oferując pacjentom możliwość zastąpienia kilku wstrzyknięć jednym prostym plastrem. Podkreśla to dwie kluczowe zalety naszej technologii MTC-Y: jest ona całkowicie nieinwazyjna, a przez to przyjazna dla pacjenta oraz zapewnia stały poziom insuliny w osoczu krwi przez dłuższy czas. To sprawia, że system nośników przezskórnych Biotts jest naprawdę wyjątkowy – podkreśla dr Paweł Biernat, CTO i co-founder Biotts.

Pierwsze przypadki poważnych konsekwencji zdrowotnych wywołanych HIV opisano w prasie medycznej już ponad 40 lat temu. Obecnie medycyna jest teraz w zupełnie innym punkcie niż na początku lat 80. ubiegłego wieku, jednak wiedza w społeczeństwie na temat wirusa wciąż jest niewielka.

– Mam poczucie, że przestaliśmy rozmawiać o HIV w społeczeństwie. Był to bardzo ważny temat pod koniec zeszłego stulecia, a obecnie zszedł na dalszy plan. Pokolenia się natomiast zmieniają. Ludzie nie pamiętają tego, o czym rozmawialiśmy 20 lat temu, co skutkuje coraz niższą świadomością społeczną w zakresie chociażby dróg zakażenia HIV, możliwości leczenia i życia z wirusem. Aby edukacja była skuteczna, musi trwać nieustannie. O ile prowadzimy projekty edukacyjne cały czas, o tyle marzy mi się wniesienie tego tematu ponownie do debaty publicznej – dla dobra i bezpieczeństwa nas wszystkich – mówi dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn-Bartczak, prezes zarządu Fundacji Edukacji Społecznej.

Ciągłość podejmowania decyzji w dziedzinie polityki lekowej, a w szczególności podjęcie decyzji w ramach zaawansowanych procesów refundacyjnych – to główne postulaty 60 organizacji pacjentów z całego kraju, które wystosowały apel do Macieja Miłkowskiego, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Zdrowia. Przedstawiciele pacjentów podkreślają, że dla ich podopiecznych to sprawa zdrowia i życia. Kopia pisma trafiła również do Prezydium sejmowej Komisji Zdrowia.

Sygnatariusze apelu obawiają się wstrzymania podejmowania decyzji w najbliższym czasie, co może negatywnie wpłynąć na sytuację pacjentów oczekujących na skuteczne i bezpieczne leczenie. W szczególności zwrócili uwagę na:

1. Zagrożenie dla wydania nowych decyzji refundacyjnych w okresie do wyłonienia kolejnego rządu oraz kierownictwa Ministerstwa Zdrowia.
2. Wydłużenie okresów pomiędzy publikacjami obwieszczeń refundacyjnych do trzech miesięcy, zgodnie z przepisami nowelizacji ustawy refundacyjnej.
3. Przewlekły proces kontraktowania programów lekowych oraz przetargów w szpitalach, wydłużający o wiele tygodni czas niezbędny do faktycznego udostępnienia terapii dla pacjentów.

– Antybiotykami nie leczymy grypy, przeziębienia czy COVID-19, ponieważ to choroby wirusowe. Nieuzasadniona, samodzielna, często nadużywana antybiotykoterapia powoduje, że bakterie stają się odporne na leczenie, czego efektem jest antybiotykoodporność, która jest zagrożeniem dla zdrowia każdego z nas – wyjaśnia dr n. farm. Katarzyna Molęda-Krawiec, dyrektor ds. farmacji, Grupa American Heart of Poland. 

Antybiotykooporność jest nazywana przez lekarzy i naukowców „cichą pandemią XXI w”. Na podstawie raportu przygotowanego na zlecenie brytyjskiego rządu, którego publikację poprzedziły dwuletnie badania pod przewodnictwem ekonomisty Sir Jima O’Neilla, prognozuje się, że w 2050 r. liczba zgonów z powodu oporności na antybiotyki może sięgnąć 10 mln rocznie. Natomiast Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe za jeden z 10 największych globalnych zagrożeń zdrowia publicznego, przed którymi stoi ludzkość.

Od marca 2021 r. w Polsce obowiązuje program lekowy ketoanalogami aminokwasów dla pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Wejście terapii na listę refundacyjną wzbudziło duży entuzjazm i nadzieję w środowisku pacjentów nefrologicznych, szczególnie wśród osób, dla których terapia ta stanowi realną szansę na odroczenie dializ i utrzymanie dobrej jakości życia. Niestety aktualne kryteria wejścia do programu stwarzają wiele barier. – Obecnie kryteria tego programu są dość wąskie, a wynika to z tego, jak były zaprojektowane badania kliniczne, które udowodniły skuteczność tej terapii. My specjaliści wiemy, że ten program jest korzystny dla naszych pacjentów. Teraz jest czas, aby ten program rozszerzyć – mam nadzieję, że tak się stanie od 1 stycznia – podkreślał prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, konsultant krajowy w dziedzinie nefrologii podczas konferencji Razem dla Nerek NEFRO 2023.

Refundowany program lekowy jest dedykowany dla: "osób z przewleką chorobą nerek w fazie 4 lub 5 niedializowanych, które mają dietę niskobiałkową, czyli z ograniczeniem do 0,6 grama na kilogram masy ciała na dobę". 

– Rolą specjalisty jest: po pierwsze rozpoznanie u pacjenta niewydolności nerek, po drugie stwierdzenie, że jest ona wystarczająco zaawanasowana, po trzecie chory musi zastosować 3-miesięczną dietę. Dopiero tacy pacjenci kwalifikują się do tego programu – tłumaczy prof. Ryszard Gellert.

Kaszel jest podstawowym mechanizmem fizjologicznym odpowiedzialnym za prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego. Polega on na nagłym usunięciu powietrza z płuc w celu oczyszczenia dróg oddechowych z nadmiaru wydzieliny i wdychanych substancji.

W większości przypadków kaszel rozwija się i utrzymuje, ponieważ u jego podłoża leżą procesy zapalne lub mechaniczne podrażnienie błony śluzowej znajdującej się głównie w górnych drogach oddechowych. Prowadzi to do produkcji lepkiego śluzu i zwiększonej wrażliwości receptorów kaszlu, co z kolei skutkuje błędnym kołem podtrzymującym stan zapalny.

8 listopada to Ogólnopolski Dzień Osób Dializowanych, natomiast z końcem października obchodzony był Światowy Dzień Donacji i Transplantacji. Celem tych inicjatyw jest zwrócenie uwagi na problemy i potrzeby pacjentów dializowanych oraz podnoszenie świadomości na temat profilaktyki i leczenia chorób nerek, zanim dojdzie do konieczności przeszczepienia. Wg danych POLTRANSPLANT najczęściej przeszczepianym dużym narządem w Polsce jest nerka. To właśnie na przeszczepienie tego narządu oczekuje największa liczba pacjentów, najdłuższy jest również czas oczekiwania chorych na transplantację, który wynosi 387 dni przy pierwszym przeszczepie i aż 776 dni przy drugim przeszczepie.

Na listopadowej liście refundacyjnej nie ma dapagliflozyny, czyli jedynej finansowanej z budżetu NFZ od 2022 r. terapii nefroprotekcyjnej, nazywanej przez nefrologów „przełomem, jakiego nie było w nefrologii od 20 lat”. Usunięcie z listy leków refundowanych wpływa na cenę, bo konsekwencją jest wyłączenie leku z listy bezpłatnych leków dla seniora 65+.

Od tego roku jest dostępna w Polsce szczepionka przeciw półpaścowi – inaktywowana, przygotowana techniką rekombinacji. Dla zapewnienia odporności konieczne jest podanie dwóch dawek w odstępie 2 miesięcy (w niektórych przypadkach, np. gdy pacjent jest przygotowywany do chemioterapii, odstęp między szczepieniami może być skrócony do miesiąca).

– W Charakterystyce Produktu Leczniczego jest zapis, że szczepionka jest przeznaczona dla wszystkich osób zdrowych, powyżej 50. roku życia (u takiej populacji były wykonane badania rejestracyjne) oraz dla pacjentów powyżej 18. roku życia obciążonych chorobą, która obniża odporność. To np. osoby z chorobami onkologicznymi, hematoonkologicznymi, po przeszczepach szpiku lub narządów, przyjmujące przewlekle leczenie immunosupresyjne, z reumatoidalnym zapaleniem stawów, HIV, ale też pacjenci z cukrzycą, otyłością, którzy ciężej przechodzą półpaśca, a także np. osoby z depresją, która również jest stanem obniżonej odporności – powiedziała dr Grażyna Cholewińska (ordynator w Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym w Warszawie, konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób zakaźnych dla województwa mazowieckiego) podczas spotkania prasowego pt. „Lat nam przybywa, odporności ubywa. Wpływ chorób zakaźnych na zdrowie osób dorosłych na przykładzie półpaśca”.

Od 1 stycznia 2024 r. wszystkie kobiety w ciąży z cukrzycą uzyskają dostęp do systemów ciągłego monitorowania glikemii, a nie jak dotychczas tylko te wymagające podawania insuliny. To bardzo dobra decyzja w kierunku nowoczesnej i kompleksowej opieki nad kobietami w ciąży i w połogu. O zwiększenie dostępności systemów monitorowania glikemii dla wszystkich kobiet w ciąży z cukrzycą apelowali ginekolodzy, perinatolodzy, diabetolodzy oraz organizacje pacjentów, którzy złożyli w tej sprawie wspólny wniosek do Ministra Zdrowia. 

– Kobieta w ciąży jest zmotywowana i przestrzega zaleceń. Jest wymarzoną pacjentką do włączenia w  proces edukacji. Zapewnienie dostępu do nowoczesnych systemów monitorowania glikemii dla wszystkich kobiet w ciąży, które zmagają się z nieprawidłowymi stężeniami glukozy, to wspaniała wiadomość. Pamiętajmy, że wyedukowana pacjentka i jej bliscy, znający zagrożenia i  posiadający umiejętności analizowania czynników wpływających na przebieg choroby, z którą obcują każdego dnia – to gwarancja jej ustabilizowania – tłumaczy dr n. o zdr. Beata Stepanow, edukatorka diabetologiczna i współautorka raportu „Cukrzyca a ciąża. Optymalizacja opieki nad kobietą w ciąży”.

–  Do tej pory kobiety w ciąży nieprzyjmujące insuliny pobierały sobie krew z palca 4 do 8, razy dziennie i mierzyły poziom cukru glukometrem. Wraz z wejściem w życie nowego projektu ciężarne z tej grupy będą mogły korzystać z nowoczesnych technologii, które pozwalają na monitorowanie glikemii w sposób ciągły, bez konieczności nakłuwania opuszek palców. Należy wspomnieć, że systemy ciągłego monitorowania glikemii pozwalają ocenić nie tylko chwilową wartość cukru, ale również tendencje zmian. Nieoceniona jest także możliwość zdiagnozowania hipoglikemii nocnych, pozwalająca na bardziej właściwe dostosowanie dawki insuliny – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Małgorzata Myśliwiec w raporcie „Cukrzyca a ciąża. Optymalizacja opieki nad kobietą w ciąży”.