Październik jest miesiącem budowania i zwiększania świadomości na temat nowotworów. Kampania „Genetyka Ratuje Życie” włącza się w tą edukację, pokazując, jak wiele zmieniło się w obszarze onkologii dzięki wprowadzeniu badań genetycznych. Badania genetyczne pozwalają wskazać osoby, które są nosicielami mutacji genetycznych odpowiadających za zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory. Obecność mutacji  nie jest w tym przypadku jednoznaczna z wystąpieniem choroby. Umożliwia jednak wdrożenie szczególnej opieki i obserwacji pacjenta, któremu lekarz genetyk będzie zlecał badania kontrolne, np. USG czy rezonans magnetyczny. W przypadku wielu chorób nowotworowych po wykonaniu badań genetycznych lekarze mają możliwość zastosowania terapii celowanej, która jest skuteczna i poprawia jakość oraz długość życia pacjenta.

Co miesiąc w Polsce wykrywa się ponad 3000 przypadków zachorowań na COVID-19 pomimo ustania zagrożenia epidemicznego. Według ekspertów szczepić powinniśmy się raz do roku szczepionką odpowiadającą wariantowi wirusa ogłaszanemu przez WHO.

Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz Europejska Agencja Leków (EMA) wydały wspólne stanowisko w sprawie składu szczepionek przeciw COVID-19 zalecanego w nadchodzącym sezonie 2023/2024. Podobne zalecenia dotyczące składu nowych, zaktualizowanych szczepionek przeciwko COVID-19 wydały również amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (FDA) oraz Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Obie instytucje zgodnie zalecają monowalentny skład szczepionki i uwzględnienie w niej szczepu należącego do rodziny podwariantów XBB Omikron, co zapewni reakcję krzyżową wobec wariantu aktualnie dominującego i nowych pojawiających się szczepów. Jednocześnie cały czas dostępne są szczepionki wariantowe do podawania jako dawki przypominające dla osób, które nie przeszły jeszcze całego cyklu szczepień.

W przypadku realizacji recepty elektronicznej, od dnia 21 września 2023 r., pacjent może otrzymać maksymalnie ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego niezbędną do 120-dniowego okresu stosowania, niezależnie od tego, kiedy recepta została wystawiona i na jaki okres.

W konsekwencji od dnia 21 września 2023 r. farmaceuta jest uprawniony do wydania pacjentowi maksymalnie ilość leku niezbędną pacjentowi na 120-dniowy okres stosowania, zarówno w przypadku recept realizowanych po raz pierwszy, jak i recept, których realizację rozpoczęto przed 21 września 2023 r., przy czym nie ma znaczenia czy pacjent tę receptę będzie realizował jednorazowo czy częściami.

Jednocześnie Minister Zdrowia wyjaśnia, że z dniem 1 listopada 2023 r. zacznie obowiązywać zasada, zgodnie z którą w przypadku gdy na recepcie przepisano ilość większą niż do 120-dniowego stosowania, kolejną ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego niezbędną do następnego 120-dniowego okresu stosowania, pacjent może otrzymać po upływie 3/4 okresu, na który zrealizował receptę.

Celem ujednolicenia wątpliwości interpretacyjnych, które docierają do Ministerstwa Zdrowia wyjaśnić należy, że zarówno w odniesieniu do recept, których realizacje rozpoczęto przed 1 listopada 2023 jak i recept których realizację rozpoczęto od tej daty stosuje się następującą regułę. Po 1 listopada 2023 należy pacjentowi wydać leki na maksymalnie 120- dniowy okres terapii a kolejna realizacja może nastąpić po ¾ tego okresu czyli 90 dniach.

Natomiast najpóźniej od 1 marca 2024 r. zacznie obowiązywać zasada, że obliczenia ilości produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego przeznaczonego do wydania pacjentowi dokonuje system teleinformatyczny, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia. Treść tego przepisu należy rozumieć w ten sposób, że system teleinformatyczny najpóźniej 1 marca 2024 r. przejmie zadania prowadzenia automatycznych obliczeń, co oznacza, że Ministerstwo Zdrowia dołoży wszelkich starań, aby system ten zaczął operacyjną pracę we wcześniejszym terminie.

26 września to święto Kosmy i Damiana, obchodzone co roku jako Dzień Aptekarza. Obecnie ranga tego zawodu staje się coraz większa i niesie też kolejne wyzwania. Życzymy wszystkim farmaceutom, by wykonywana z takim oddaniem praca przyniosła im jak najwięcej satysfakcji, a pacjenci docenili ich wysiłek i chęć niesienia pomocy. Życzymy również pracownikom aptek wytrwałości w wykonywaniu wszystkich obowiązków, dużo sukcesów i uśmiechu w codziennych kontaktach z pacjentami.

          Zarząd wydawnictwa Medyk i redakcja miesięcznika "Lek w Polsce"

Vitis vinifera L. – winorośl właściwa jest jednym z najpopularniejszych gatunków roślin użytkowych. W przemyśle spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym wykorzystywane są przede wszystkim owoce i nasiona. Obecnie V. vinifera jest uprawiana niemal na całym świecie, w szczególności na południu Europy, skąd pochodzi. Największe obszary upraw V. vinifera znajdują się w Chinach, Włoszech i Stanach Zjednoczonych. Hodowle prowadzi się głównie w celu produkcji owoców, które mogą być przeznaczone na winogrona stołowe, wina lub rodzynki. Głównymi grupami metabolitów występującymi w V. vinifera są: pochodne katechiny, kwasy fenolowe, flawonoidy, antocyjany, kwasy tłuszczowe, procyjanidyny, witaminy oraz charakterystyczne dla gatunku stylbenoidy (w tym znany powszechnie trans-resweratrol). Profil fitochemiczny determinuje właściwości antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne, neuroprotekcyjne, kardioprotekcyjne oraz hepatoprotekcyjne. Aktywności te zostały potwierdzone badaniami naukowymi.

Cholesterol, trójglicerydy i poziom cukru we krwi to ważne parametry metaboliczne, które powinny być stale monitorowane. Ich jednoczesna zmiana może prowadzić do zespołu metabolicznego, będącego istotnym czynnikiem ryzyka cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych. Utrzymywanie pod kontrolą parametrów metabolicznych, takich jak poziom cholesterolu, trójglicerydów i cukru we krwi, ma kluczowe znaczenie dla zdrowia metabolicznego i sercowo-naczyniowego organizmu.

Cholesterol jest niezbędną cząsteczką, składnikiem błon komórkowych i prekursorem wielu hormonów, a także bierze udział w produkcji kwasów żółciowych. Jest transportowany we krwi przez lipoproteiny, takie jak LDL (Low Density Lipoprotein), czyli lipoproteiny o niskiej gęstości, które transportują cholesterol z wątroby do tkanek, oraz przez HDL (High Density Lipoprotein), czyli lipoproteiny o wysokiej gęstości, które są odpowiedzialne za transport cholesterolu z tkanek do wątroby. To właśnie te formy cholesterolu, wraz z cholesterolem całkowitym, są analizowane podczas oceny profilu lipidowego danej osoby.

Palma sabałowa (Serenoa repens, bocznia piłkowana, Saw palmetto) pochodzi z południowo-wschodniej Ameryki Północnej, głównie z Florydy. W fitoterapii stosowany jest ekstrakt z jagód, zawierający 85–90% kwasów tłuszczowych (m.in. kaprylowy, palmitynowy, oleinowy) oraz steroli takich jak beta-sitosterol. Ekstrakt powszechnie spożywany jest jako suplement we wspomaganiu leczenia objawów ze strony dolnych dróg moczowych u mężczyzn oraz w łagodnym przeroście prostaty. Pomimo dużej ilości publikacji, niejasna jest jego potencjalna rola w leczeniu tych schorzeń. Jednak wielu specjalistów zaleca stosowanie preparatów zawierających wysokiej jakości lipidowo-sterolowy ekstrakt z palmy jako terapię wspomagającą w przypadku łagodnych do umiarkowanych objawów.

Rana jest  to przerwanie anatomicznej ciągłości skóry i błon śluzowych z obecnością uszkodzonych komórek i zmienionych chorobowo tkanek. Gojenie się ran jest procesem wieloetapowym, obejmującym kilka zachodzących na siebie faz. W przypadku ran powierzchownych ważne są  działania mające za zadanie usunięcie miejscowych przeszkód hamujących gojenie się. W tym celu stosuje się antyseptyki nowej generacji niewykazujące działania cytostatycznego, na przykład dichlorowodorek oktenidyny. Charakteryzuje się on dobrą penetracją przez struktury biofilmu. Spektrum działania oktenidyny jest bardzo szerokie i obejmuje bakteryjne formy wegetatywne, bakterie Gram-ujemne, Gram-dodatnie (w tym MRSA, ORSA, VRSA, VRE), grzyby, wirusy oraz pierwotniaki.

Darmowe konsultacje i badania diagnostyczne, spotkania z najwybitniejszymi w Polsce kardiologami, prezentacja najnowszego raportu Porozumienia Organizacji Kardiologicznych, podsumowanie wniosków z badania ankietowego Forum Serce Pacjenta, a także edukacyjne atrakcje dla dorosłych i dzieci – to główne punkty programu V Forum Serce Pacjenta. Doroczne spotkanie kardiologów z osobami ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego oraz ich bliskimi odbędzie się 30 września 2023 r. na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich. Wstęp na wydarzenie jest bezpłatny. 

– W ramach każdej kolejnej edycji Forum Serce Pacjenta staramy się organizować dla pacjentów oraz ich najbliższych najbardziej praktyczne i przydatne z ich punktu widzenia aktywności. Podczas jubileuszowej V edycji Forum tradycyjnie poruszymy zagadnienia takie jak: nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, zaburzenia lipidowe oraz nowość – kardiomiopatie. To aktualne i ważne tematy. Przybliżymy zagadnienia związane z profilaktyką wtórną schorzeń kardiologicznych tak, by wspierać uczestników Forum w prowadzeniu zdrowego stylu życia oraz systematycznej farmakoterapii. To, obok coraz szerzej stosowanego leczenia zabiegowego, kluczowe czynniki przedłużające i poprawiające jakość życia osób ze zdiagnozowanymi już schorzeniami układu sercowo-naczyniowego. Mówiąc o zdrowym stylu życia oczywiście nie pominiemy tematu odpowiedniej dla pacjentów kardiologicznych diety. Jeśli mowa o jakości życia, szczególnie serdecznie zachęcamy uczestników do udziału w warsztatach z zakresu radzenia sobie ze stresem z wykorzystaniem metody mindfulness. Dla młodzieży przygotowaliśmy specjalną edukacyjną niespodziankę muzyczną, a dla najmłodszych kącik atrakcji. Chociaż Forum Serce Pacjenta nie jest inicjatywą kierowaną przede wszystkim do najmłodszych, to możliwość uczestniczenia w Forum wraz z najbliższymi być może zachęci wiele osób do spędzenia wspólnie wartościowego czasu w gronie bliskich i zadbania o swoje zdrowie – mówi prof. dr hab. n. med. Ewa Straburzyńska-Migaj, kierująca pododdziałem niewydolności serca w I Klinice Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego V Forum Serce Pacjenta.

Ostry kaszel w większości przypadków spowodowany jest infekcjami górnych dróg oddechowych, ustępuje samoistnie i rzadko wymaga znacznej interwencji medycznej. Ocena i leczenie kaszlu wymaga innego podejścia u dorosłych i dzieci. Produkty kaszlowe są szeroko dostępne, jednak istnieje niewiele dowodów przemawiających za lub przeciw skuteczności takich produktów. Terapie objawowe wiążą się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, szczególnie u małych dzieci, dlatego kaszel można złagodzić w pierwszej kolejności doustnym nawodnieniem, ciepłymi płynami, miodem lub pastylkami do ssania (u dzieci w wieku powyżej jednego roku).  Lek przeciwkaszlowy może odgrywać rolę w przypadku suchego, silnego lub przedłużającego się kaszlu, który utrudnia codzienne funkcjonowanie albo sen.

W walce z sepsą jest kluczowy czas. Każdego roku sepsa występuje aż u 25 mln dzieci na świecie, a dla ponad 3 mln jest przyczyną śmierci. Światowy Dzień Sepsy, obchodzony każdego roku 13 września, jest dobrym powodem do edukacji i budowania wiedzy społecznej na ten temat.

Sepsa często błędnie kojarzona jest z chorobą. Tymczasem to silna reakcja naszego organizmu na zakażenie wywołane bakteriami, wirusami czy grzybami. Jeśli do niego dojdzie, bez odpowiedniego i szybko wdrożonego leczenia może dojść do niewydolności wielonarządowej, często prowadzącej do śmierci pacjenta. To właśnie najmłodsi, szczególnie dzieci do 5. roku życia, są najbardziej narażone na wystąpienie poważnych powikłań, wynikających z sepsy.

Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych oraz niektórych innych ustaw, która wprowadza zmiany w ustawie z dnia 6 września 2001 r. Prawo Farmaceutyczne. Celem zmian jest doprecyzowanie przepisów antykoncentracyjnych.

Przepisy zmieniające przewidują zakazy przejmowania kontroli nad podmiotami prowadzącymi apteki ogólnodostępne przez podmioty nieuprawnione oraz kary pieniężne za naruszenie tych zakazów. Zmiany mają na celu uniemożliwienie przejmowania kontroli nad aptekami ogólnodostępnymi przez osoby inne niż farmaceuci lub spółki z ich udziałem oraz przez podmioty, które już prowadzą co najmniej 4 apteki ogólnodostępne. Przejęcie kontroli nad apteką ogólnodostępną przez osobę, która wchodzi w skład organów spółki posiadającej zezwolenie na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej lub zajmującej się pośrednictwem w obrocie produktami leczniczymi, będzie również niedopuszczalne.

Naruszenie zakazu przejęcia kontroli będzie skutkować cofnięciem zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej dla podmiotu, nad którym została przejęta kontrola oraz nałożeniem kary pieniężnej: w wysokości od 50 tys. zł do 5 mln zł na podmiot, który wbrew zakazowi przejmuje kontrolę nad podmiotem prowadzącym aptekę ogólnodostępną.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Przepisy dotyczące niedozwolonego przejęcia kontroli będą miały zastosowanie do przejęcia kontroli, które nastąpi po dniu wejścia w życie ustawy.

Cytyzyna, roślinny alkaloid wiążący się wybiórczo z podjednostką α4β2 receptora nikotynowego acetylocholiny, stosowany jest w terapii uzależnienia od nikotyny. Według amerykańskich naukowców nieprawidłowe dawkowanie leku może odpowiadać za część przypadków nieskutecznego leczenia. W opublikowanym przez nich badaniu 810 chorych uzależnionych od tytoniu przydzielono losowo do trzech grup. Pierwsza otrzymywała przez 12 tygodni 3 mg cytyzyny trzy razy dziennie. Druga stosowała tę dawkę przez 6 tygodni, a następnie placebo przez taki sam okres. Trzecia grupa stanowiła ramię kontrolne i otrzymywała przez 12 tygodni placebo. Abstynencję nikotynową potwierdzano biochemicznie.

6-tygodniowe leczenie cytyzyną, w stosunku do placebo, zwiększyło odsetek osób, które rzuciły palenie w tygodniach 3.-6. badania z 4,4% do 25,3%, a w tygodniach 3.-24. badania z 2,6% do 8,9%. Odsetki abstynentów nikotynowych w grupie przyjmującej cytyzynę przez 12 tygodni, w stosunku do ramienia kontrolnego, wyniosły odpowiednio 32,6% i 7% w tygodniach 9.-12. oraz 21,1% i 4,8% w tygodniach 9.-24. Różnice te były istotne statystycznie. Do najczęstszych działań niepożądanych leczenia, które w żadnym z ramion badania nie przekroczyły 10%, należały nudności, dziwne sny oraz bezsenność. Z powodu toksyczności leczenie cytyzyną przerwało 2,9% chorych.

Według autorów badania zarówno 6-tygodniowy, jak i 12-tygodniowy schemat terapii cytyzyną stanowi nową możliwość interwencji antynikotynowej, charakteryzującą się kliniczną skutecznością i doskonałym profilem toksyczności.

jamanetwork.com/journals

Polska wydaje coraz więcej na opiekę zdrowotną, jednak kwoty wciąż okazują się być niewystarczające, aby zbliżyć się do europejskiego poziomu. Analitycy EMIS (ISI Emerging Markets Group) w raporcie „Emerging Europe Pharma & Healthcare Sector 2023/2024” przeanalizowali sektory farmaceutyczny i opieki zdrowotnej krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Według Banku Światowego w 2021 r. Polska przeznaczyła na opiekę zdrowotną 6,59% swojego PKB. Oznacza to wzrost z 6,4% w 2020 r. Choć polski rząd zadeklarował, że chce zwiększyć wydatki na publiczną opiekę zdrowotną do 7% PKB do 2027 r., może to nie przynieść pożądanego rezultatu. Jak zaznaczają analitycy EMIS, trzeba wziąć pod uwagę, że 7% PKB to wciąż mniej niż średnia w Unii Europejskiej, która w 2021 r. wyniosła 8,1%.

To właśnie Polsce przypada jedna z najniższych w Europie Środkowo-Wschodniej liczb personelu medycznego dostępnego na 1000 mieszkańców. W 2019 r. było to 2,4 lekarza i 5,1 pielęgniarki. Dla porównania – w Czechach było to 4,1 lekarza i 8,6 pielęgniarki, a w Rosji odpowiednio 4,2 i 8,5. Jednocześnie średnia cena leków w Polsce jest 1,5 razy wyższa od średniej ceny w UE. Wynika to z kilku czynników, w tym wyjątkowo wysokich kosztów badań i rozwoju farmaceutyków w naszym kraju, a także koniecznych dużych wydatków na późniejszy ich marketing.