Kontynuujemy prezentację wybranych zwrotów łacińskich, zapoczątkowaną w numerze 05/2024 „Leku w Polsce”. Łacińskie zwroty i sentencje opatrzone zostały wymową, polskimi tłumaczeniami i przykładami użycia.

• Pro publico bono [czyt. pro públiko bono] – dla dobra publicznego, bez zapłaty

„Nasi adwokaci udzielają porad pro publico bono wszystkim potrzebującym.”

• Sapienti sat – mądremu wystarczy, to co powiedziane

„Dlatego mówię tak ostrożnie, żeby powiedzieć tyle, ile należy powiedzieć. Wydaje mi się, że sapienti sat. Ludzie inteligentni ci, którzy znają się na tej problematyce, wiedzą dokładnie o czym w tej chwili mówię.”

• Spiritus movens [czyt. spíritus mowens] – duch sprawczy, siła sprawcza

„Nie pamiętam już, kto był spiritus movens tego przedsięwzięcia, ale zakończyło się ono wielkim sukcesem.”

Zaprezentowany poniżej spis wybranych zwrotów łacińskich jest trzecią częścią tego rodzaju prezentacji, zapoczątkowanej w numerze 05/2024 „Leku w Polsce”. Łacińskie zwroty i sentencje opatrzone zostały wymową, polskimi tłumaczeniami i przykładami użycia.

• O tempora, o mores [czyt. o témpora, o mores] – co za czasy, co za obyczaje

„Ta dzisiejsza młodzież! Nie ukłonią się, burczą coś pod nosem i zawsze się im gdzieś spieszy. O tempora, o mores!

• Per capita [czyt. per kápita] – na głowy, od głowy, na osobę

„PKB per capita to stosunek wartości Produktu Krajowego Brutto w cenach bieżących do liczby ludności danego obszaru.”

• Per fas et nefas – wszelkimi dozwolonymi i niedozwolonymi środkami, nie przebierając w środkach

„Niektórzy dziennikarze próbują zwrócić uwagę na swoje artykuły nie przebierając w środkach per fas et nefas.”

Istnieją takie łacińskie zwroty i powiedzenia, które funkcjonują w polszczyźnie od lat. Nie znaczy to jednak, że nie sprawiają nam trudności. Zaprezentowany alfabetyczny spis wybranych zwrotów i sentencji łacińskich wraz z ich polskim tłumaczeniem może posłużyć zarówno osobom, które miały możliwość uczenia się języka łacińskiego, jak i tym, które stykają się z łaciną po raz pierwszy.

Przez wieki łacina była językiem elit, a współcześnie jej podstawy i leksyka stały się elementem wykształcenia głównie humanistycznego, medycznego, prawniczego czy teologicznego. Wielką zaletą łaciny jest, obok uniwersalności, jasny i logiczny sposób formułowania zdań i wypowiedzi. Umiejętnie zastosowany zwrot łaciński w zwięzły, a zarazem celny sposób potrafi podkreślić i podsumować wypowiedź.

Czy zastanawiali się kiedyś Państwo nad pochodzeniem słowa „kalendarz”? Wyjaśnienie jego etymologii jest proste i wiąże się z tym ciekawa historia kalendarza rzymskiego. O tym słów kilka w niniejszym tekście.

Już za czasów cesarza Oktawiana Augusta (ur. 63 r. p.n.e. – zm. 14 r. n.e.) pojawiło się powiedzenie ad Kalendas Graecas, którego on sam jest autorem. Gdy poddawał w wątpliwość, czy ktoś spłaci zaciągnięty dług, mawiał, że zapłaci „na greckie kalendy”, czyli „na świętego Nigdy”. Termin „kalendy” oznaczał w rzymskim kalendarzu juliańskim pierwszy dzień miesiąca. W kalendarzu greckim taki termin nie istniał.

W polskiej recepturze lekarskiej przyjęło się używać nazewnictwa łacińskiego przy wypisywaniu składników na lek recepturowy, który farmaceuta przygotowuje w aptece. Łacińskie są również skróty wyrazów oznaczających polecenia: co należy zrobić z tymi składnikami, jaką postać ma mieć lek i co dalej z nim się dzieje. Oprócz tego na recepcie używa się też łacińskich zwrotów pro auctore i pro familia. Postanowiłam zwrócić uwagę na te dwa zwroty, ponieważ często pojawią się w nich błędy wynikające ze słabej znajomości lub  nieznajomości leksyki i gramatyki łacińskiej.

W języku polskim zakorzeniły się i są często używane dwa zwroty łacińskie: sensu stricto i stricte. Niestety często podaje się ich błędne wersje, myląc zakończenia tych dwóch wyrazów typu: sensu stricte lub stricto. Zatem kilka słów wyjaśnienia.

Zwrot sensu stricto składa się z rzeczownika sensus – „znaczenie” i przymiotnika strictus – „ścisły”. Nie wgłębiając się w gramatykę języka łacińskiego, mamy tu do czynienia z rzeczownikiem i przymiotnikiem w formie narzędnika z pominięciem przyimka in – „w” (ablativus modi). Zatem wyrażenie sensu stricto znaczy „w ścisłym znaczeniu”. Zakończenia obu wyrazów wynikają z ich odmiany w odpowiednich deklinacjach i nie można ich dowolnie zmieniać ani mylić.

Zwrócił ostatnio moją uwagę fakt, że osoby wypowiadające się publicznie w różnych mediach używają często łacińskiego zwrotu nomen omen. I pewnie nie byłoby w tym nic osobliwego, gdyby nie to, że użycie tego powiedzenia bywa często niepoprawne. Mówcy, kierując się chyba zasadą, że wszystko co mówią po łacinie, brzmi mądrze, wrzucają w swoich wypowiedziach ten zwrot w zupełnie zaskakujących miejscach, myląc go najczęściej z innym łacińskim wyrażeniem – nota bene. Warto zatem poświęcić tym dwóm łacińskim zwrotom kilka słów wyjaśnienia.

Wyrób medyczny Neobianacid, jeden z produktów w portfolio firmy Aboca, jest przeznaczony dla osób z zaburzeniami układu pokarmowego. W jakich dolegliwościach można go stosować?

Andrea Cossu, Dyrektor Medyczny Grupy Aboca: Wyrób medyczny Neobianacid, na bazie synergicznego kompleksu molekularnego polisacharydów i minerałów Poliprotect, wykazuje wysokie bezpieczeństwo, tolerancję i korzyści kliniczne podczas  stosowania w chorobie refluksowej przełyku i dyspepsji (niestrawności).  Choroba refluksowa przełyku (GERD) i dyspepsja czynnościowa (FD) są bardzo często występującymi schorzeniami. Szacuje się, że dotyczą aż 40% całej populacji.

Na podstawie danych opublikowanych przez NFZ w internecie przeprowadzono analizę rynku leków refundowanych dostępnych w aptekach w 2020 r. w przeliczeniu na określone dzienne dawki – DDD, według danych publikowanych przez WHO Collaborating Centre for Drug Statistic Methodology, Oslo. Analizowano dane dotyczące 422,42 mln opakowań leków firmowych o wartości 12,6 mld PLN.