W artykule omówiono wybrane zagadnienia przedstawione w najnowszym dokumencie Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) − „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego”. Podano ogólne i szczegółowe zalecenia dietetyczne PTD dla pacjentów z cukrzycą typu 1 i 2.  W formie tabelarycznej podsumowano zalecaną zawartość w diecie węglowodanów, tłuszczu i białka, zasady ograniczania soli, stanowisko PTD dotyczące alkoholu, zalecanej suplementacji. Omówiono opisane przez PTD metody samokontroli glikemii. Podano, że PTD zaleca następujące rodzaje diet: dietę DASH, śródziemnomorską, fleksitariańską i diety roślinne.  

Dolegliwości obejmujące przewód pokarmowy to bardzo częsta przypadłość w populacji. W związku ze złożonością organu, jakim jest układ trawienny, niekiedy trudno jest jednoznacznie określić, z jakim typem schorzenia mamy do czynienia. Nie zawsze bowiem ból brzucha oznaczać będzie poważniejsze problemy, jak chociażby zespół jelita nadwrażliwego. Należy jednak zdać sobie sprawę, że w sporej części przypadków tak może być. Jak zatem odróżnić „zwykły” ból brzucha od schorzenia, jakim jest jelito drażliwe?

Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju dzieci. Ryzyko jego niedoboru w populacji pediatrycznej jest duże z uwagi na intensywny wzrost. Wczesny niedobór żelaza może prowadzić do opóźnienia rozwoju poznawczego, motorycznego, zaburzeń uwagi i pamięci, zaburzeń wzrokowych i słuchowych, obniżenia wyników w nauce i/lub zaburzeń zachowania, które mogą mieć długoterminowe lub nieodwracalne skutki. Obraz kliniczny zależy od wieku, stopnia niedoboru żelaza i chorób współistniejących, ale większość objawów jest niespecyficzna, np.: ogólne osłabienie, zmęczenie, słaba koncentracja, zmniejszona wydolność wysiłkowa, drażliwość, suchość skóry, wypadanie włosów. Zaleca się analizę indywidualnych czynników ryzyka w celu identyfikacji dzieci zagrożonych niedoborem żelaza. Podstawowe znaczenie ma edukacja żywieniowa oraz suplementacja doustna.

Pokrzywka jest częstą dermatozą o złożonej i niejednolitej etiologii. Typowym wykwitem jest bąbel pokrzywkowy, który znika bez pozostawienia śladu. Z punktu widzenia epidemiologicznego pokrzywka jest schorzeniem częstym i uważa się, że ok. 15–20% populacji całego świata przebyło przynajmniej raz wysiew bąbli pokrzywkowych.

Podstawę leczenia pokrzywki przewlekłej stanowią leki przeciwhistaminowe II generacji (bilastyna, desloratydyna, lewocetyryzyna). Leki te cechuje wysoki profil bezpieczeństwa, dlatego są bardzo skuteczne podczas długotrwałego stosowania. Leki przeciwhistaminowe II (generacji osiągają maksymalne stężenie we krwi po 1–2 godzinach. Ich działanie trwa dłużej niż leków I generacji. Leki te nie są podawane pozajelitowo. Przeciwwskazaniem do ich stosowania jest nadwrażliwość.

Vitis vinifera L. – winorośl właściwa jest jednym z najpopularniejszych gatunków roślin użytkowych. W przemyśle spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym wykorzystywane są przede wszystkim owoce i nasiona. Obecnie V. vinifera jest uprawiana niemal na całym świecie, w szczególności na południu Europy, skąd pochodzi. Największe obszary upraw V. vinifera znajdują się w Chinach, Włoszech i Stanach Zjednoczonych. Hodowle prowadzi się głównie w celu produkcji owoców, które mogą być przeznaczone na winogrona stołowe, wina lub rodzynki. Głównymi grupami metabolitów występującymi w V. vinifera są: pochodne katechiny, kwasy fenolowe, flawonoidy, antocyjany, kwasy tłuszczowe, procyjanidyny, witaminy oraz charakterystyczne dla gatunku stylbenoidy (w tym znany powszechnie trans-resweratrol). Profil fitochemiczny determinuje właściwości antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne, neuroprotekcyjne, kardioprotekcyjne oraz hepatoprotekcyjne. Aktywności te zostały potwierdzone badaniami naukowymi.

Palma sabałowa (Serenoa repens, bocznia piłkowana, Saw palmetto) pochodzi z południowo-wschodniej Ameryki Północnej, głównie z Florydy. W fitoterapii stosowany jest ekstrakt z jagód, zawierający 85–90% kwasów tłuszczowych (m.in. kaprylowy, palmitynowy, oleinowy) oraz steroli takich jak beta-sitosterol. Ekstrakt powszechnie spożywany jest jako suplement we wspomaganiu leczenia objawów ze strony dolnych dróg moczowych u mężczyzn oraz w łagodnym przeroście prostaty. Pomimo dużej ilości publikacji, niejasna jest jego potencjalna rola w leczeniu tych schorzeń. Jednak wielu specjalistów zaleca stosowanie preparatów zawierających wysokiej jakości lipidowo-sterolowy ekstrakt z palmy jako terapię wspomagającą w przypadku łagodnych do umiarkowanych objawów.

Ostry kaszel w większości przypadków spowodowany jest infekcjami górnych dróg oddechowych, ustępuje samoistnie i rzadko wymaga znacznej interwencji medycznej. Ocena i leczenie kaszlu wymaga innego podejścia u dorosłych i dzieci. Produkty kaszlowe są szeroko dostępne, jednak istnieje niewiele dowodów przemawiających za lub przeciw skuteczności takich produktów. Terapie objawowe wiążą się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, szczególnie u małych dzieci, dlatego kaszel można złagodzić w pierwszej kolejności doustnym nawodnieniem, ciepłymi płynami, miodem lub pastylkami do ssania (u dzieci w wieku powyżej jednego roku).  Lek przeciwkaszlowy może odgrywać rolę w przypadku suchego, silnego lub przedłużającego się kaszlu, który utrudnia codzienne funkcjonowanie albo sen.

Zaburzenia lipidowe są rozpowszechnionym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego. Dlatego ich zwalczanie stanowi jedno z głównych wyzwań w zakresie zdrowia publicznego. Istotną rolę odgrywają w tym lekarze rodzinni. Interesującą możliwością leczenia zaburzeń gospodarki lipidowej są dostępne w Polsce bez recepty ekstrakty ryżu sfermentowanego z udziałem drożdży Monascus purpureus, nazywane również czerwonym ryżem drożdżowym (RYR, ang. red yeast rice), a także standaryzowana kompozycja polifenoli z bergamoty (BPF, ang.  bergamot polypehnolic fraction).  Obok korzystnego wpływu na parametry gospodarki lipidowej wykazują one liczne działania pozasercowe.  

Skóra jest największym organem ludzkiego ciała, jego podstawową barierą ochronną. Jednak wiele czynników zewnętrznych, np. promieniowanie UV, klimatyzacja, suchy i zimny wiatr, jak i wewnętrznych, wynikających np. z naturalnych procesów starzenia się lub zaburzeń immunologicznych, powoduje uszkodzenie bariery skórnej i utratę wody z warstwy rogowej naskórka. Skutkiem jest sucha, łuszcząca się, wiotka i matowa skóra, ze zmniejszoną elastycznością, skłonna do rumienia i pęknięć. Uszkodzenia skóry i związane z tym dolegliwości mogą być spowodowane także zaburzeniami immunologicznymi, np. atopowym zapaleniem skóry. W pielęgnacji skóry suchej, pękającej i podrażnionej najlepsze efekty uzyskuje się przy zastosowaniu połączenia składników o działaniu nawilżającym, lekko natłuszczającym i łagodzącym podrażnienia. Stosowane są witaminy, oleje roślinne, czy inne substancje o działaniu przeciwzapalnym. W artykule omówiono składniki mające ważne zastosowanie w pielęgnacji i łagodzeniu dolegliwości skóry suchej, podrażnionej i atopowej.

Nasiona chia (Salviae hispanicae semen) pozyskiwane są ze środkowoamerykańskiego gatunku z rodzaju Salvia – szałwii hiszpańskiej (Salvia hispanica L.). Obecnie są one surowcem wykorzystywanym na skalę ogólnoświatową. Nasiona są źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, białka, błonnika pokarmowego, witamin, składników mineralnych oraz związków polifenolowych.

Badania naukowe dowodzą ich właściwości prozdrowotnych, do których należy działanie: antyoksydacyjne, przeciwzapalne, hipotensyjne, hipolipemizujące oraz hipoglikemizujące. Nasiona chia ze względu na cenne aktywności biologiczne są coraz częściej wykorzystywane przez dietetyków i technologów żywności jako ,,nowa żywność”, stanowiąca ważny składnik żywności funkcjonalnej (Food For Specified Health Use – FOSHU).

Mimo wysokiej dostępności i skuteczności leków syntetycznych, zainteresowanie suplementami diety, w tym preparatami witaminowymi i roślinnymi rośnie. Nawracające zakażenia dróg oddechowych, narastająca lekooporność drobnoustrojów sprawiają, że coraz chętniej po nie sięgamy, szczególnie w czasie sezonowych zachorowań na infekcje dróg oddechowych. W okresie zimowym dużą popularnością cieszą się środki poprawiające funkcje układu immunologicznego, zawierające witaminę D i C, preparaty jeżówki purpurowej czy aloesu drzewiastego.

Diklofenak jest lekiem z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NSAIDs), wykazującym wysoką skuteczność w terapii bólów kostno-stawowych występujących w wielu chorobach reumatycznych. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz (COX): w większym stopniu postaci indukowalnej (COX-2), odpowiadającej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia, a w mniejszym stopniu konstytutywnej (COX-1), odpowiadającej za produkcję prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne w przewodzie pokarmowym i w nerkach. Podobnie do innych NSAIDs, diklofenak ma działania niepożądane, szczególnie ze strony przewodu pokarmowego. Dlatego przed wyborem tego leku i ustaleniem schematu dawkowania konieczna jest znajomość schorzeń współistniejących danego pacjenta. Dawkowanie diklofenaku zwykle wynosi 100–150 mg/dobę leku podawanych w 2–3 dawkach. Dawka maksymalna leku to 150 mg/dobę. W przypadku postaci o przedłużonym działaniu stosuje się najczęściej 100 mg/dobę, w razie konieczności można dołączyć dawkę 25 lub 50 mg leku.