Podczas Międzynarodowego Dnia Farmaceuty należy podkreślić, że ta grupa zawodowa pełni oni kluczową rolę w procesie zwiększenia poziomu wyszczepialności w społeczeństwie. Niestety, bariery finansowe i organizacyjne skutecznie utrudniają wykorzystanie pełnego potencjału farmaceutów w profilaktyce zdrowotnej. W najnowszym dokumencie Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych pt. „Bariery i rozwiązania w dostępie do profilaktyki chorób zakaźnych” eksperci przedstawili rekomendacje dotyczące działań legislacyjnych i organizacyjnych, które należy podjąć, aby zwiększyć dostępność szczepień w aptekach i tym samym podnieść poziom wyszczepialności w społeczeństwie polskim.

Zgodnie z dostępną mapą aptek w Polsce, które realizują szczepienia przeciw COVID-19, grypie i pneumokokom wiemy, że jest to możliwe w ponad 1,2 tys. miejscach. To liczba odzwierciedlającą podpisane umowy z NFZ. W praktyce jednak tylko połowa aptek wykonała w tym roku jakiekolwiek szczepienia. Pierwszym problemem tego sezonu było opóźnienie wykonywania szczepień na skutek procesu podpisywania umów. Do tej pory apteki borykają się z problemami z rozliczaniem wykonywanych szczepień.

Pneumokoki, czyli bakterie Streptococcus pneumoniae, są przyczyną różnorodnych chorób, od łagodnych infekcji ucha środkowego po ciężkie zapalenia płuc, sepsę czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych podczas debaty V-meeting przedstawili dotychczasowe dane na temat infekcji pneumokokowych.

– Pneumokok jest jednym z najczęstszych patogenów wykrywalnych u pacjentów hospitalizowanych z grypą, dokładniej jest to 35% przypadków. Grypa może prowadzić do rozwoju pneumokokowego zapalenia płuc, co skutkuje wzrostem liczby hospitalizacji i zgonów – podkreśla dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej.

W 2023 r. zaobserwowano kolejny wzrost liczby Inwazyjnych chorób pneumokokowych. Dane zgromadzone przez Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) wskazują na 25-procentowe zwiększenie się wstępowania choroby w porównaniu do roku poprzedniego (1575 przypadków w 2023 r. wobec 1252 w 2022 r.). Ok. 90% przypadków dotyczy populacji osób dorosłych. Na 1575 znanych przypadków w ubiegłym roku było1006  śmiertelnych.

U pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) oraz innymi chorobami współistniejącymi ryzyko wystąpienia pozaszpitalnego zapalenia płuc (PZP) znacznie rośnie. W przypadku kilku schorzeń podstawowych występuje „kumulacja ryzyka”. Tacy pacjenci wymagają szczególnej opieki i profilaktyki.

W polskiej recepturze lekarskiej przyjęło się używać nazewnictwa łacińskiego przy wypisywaniu składników na lek recepturowy, który farmaceuta przygotowuje w aptece. Łacińskie są również skróty wyrazów oznaczających polecenia: co należy zrobić z tymi składnikami, jaką postać ma mieć lek i co dalej z nim się dzieje. Oprócz tego na recepcie używa się też łacińskich zwrotów pro auctore i pro familia. Postanowiłam zwrócić uwagę na te dwa zwroty, ponieważ często pojawią się w nich błędy wynikające ze słabej znajomości lub  nieznajomości leksyki i gramatyki łacińskiej.

Metaanaliza jest metodą statystyczną łączącą wyniki z wielu niezależnych od siebie badań. Dzięki niej można uzyskać szerszy i bardziej precyzyjny obraz danego zagadnienia. Pomaga ona również w doborze odpowiedniej terapii, wykryciu błędów, porównaniu metod badawczych, uśrednieniu wyników i wykryciu różnic między badanymi obiektami. Metaanaliza jest wartościowym narzędziem w dziedzinie nauki, znacząco wspomagającym postęp w badaniach naukowych oraz podnoszącym jakość przeprowadzanych analiz.

Historia metaanalizy sięga początku XX w., kiedy Karl Pearson zastosował ją do analizy danych porównujących zakażenia i śmiertelność wśród ochotników do zaszczepienia przeciwko durowi brzusznemu z żołnierzami, którzy nie zgłosili się na ochotnika, w różnych krajach Imperium Brytyjskiego. Brytyjscy statystycy, Ronald Fisher i William Cochran, odegrali kluczową rolę w rozwoju metaanalizy. Fisher, podobnie jak wcześniej Pearson, widział potrzebę łączenia wyników badań. Wskazywał na konieczność uwzględniania wpływu różnych czynników, takich jak czas i miejsce, na wyniki badań w rolnictwie. Zachęcał naukowców do ujednolicania prezentacji danych, by ułatwić ich porównywanie i łączenie. Jego praca miała też wpływ na badania nad publikowaniem wyników naukowych. Cochran rozwinął metody Fishera, zapewniając im formalne ramy. Wspólnie z Frankiem Yatesem zastosowali je w analizie danych rolniczych. Cochran kontynuował pracę nad metaanalizą przez całą karierę, stosując ją również w badaniach medycznych. Podkreślał wagę wykorzystania danych z kontrolowanych badań, ale jednocześnie widział wartość badań obserwacyjnych.

Oczyszczanie nosa pomaga w zachowaniu jego podstawowych funkcji. Doświadczenia i badania pokazują, że woda morska dobrze sprawdza się w terapii oczyszczania nosa u osób z alergicznym nieżytem nosa. Udrażnia nos oraz zmniejsza natężenie objawów ANN.

Zgodnie z wynikami licznych badań i rekomendacjami klinicystów płukanie nosa jest zalecane jako terapia uzupełniająca leczenie podstawowe, jakim w przypadku alergicznego nieżytu nosa jest przyjmowanie leków przeciwhistaminowych. Płukanie nosa umożliwia usunięcie z powierzchni nabłonka wyścielającego nos alergenów, zanieczyszczeń i zalegającej wydzieliny. Efektem tego jest przywrócenie mu podstawowych funkcji, jakimi są transport śluzowo-rzęskowy, oczyszczanie nosa i ogrzewanie wdychanego powietrza. 

Liposomy jako nośniki aktywnych związków znalazły zastosowanie w kilku gałęziach przemysłu, m.in. farmaceutycznym, kosmetycznym czy spożywczym. Liposomowe systemy dostarczania substancji aktywnych pełnią znaczącą rolę w projektowaniu preparatów leczniczych w celu ich ulepszenia. Zmniejszenie toksyczności i zwiększenie akumulacji w miejscu docelowym to główne cele zastosowania preparatów w formie liposomalnej. Taka forma podawania substancji czynnej zapewnia większe bezpieczeństwo i skuteczność podawania leków, m.in. o działaniu przeciwwirusowym, przeciwgrzybiczym czy przeciwdrobnoustrojowym. Możliwości wykorzystania liposomów w terapii genowej pozwalają na precyzyjne podanie do komórek mniejszych stężeń substancji leczniczych w porównaniu do ich nieliposomalnych odpowiedników. Obecne zastosowania liposomów obejmują immunologię, dermatologię i terapię nowotworów. W kosmetologii stanowią innowacyjne produkty przeciwstarzeniowe, witaminowe oraz regenerujące głębokie warstwy naskórka. W artykule przedstawiono krótką charakterystykę budowy i rodzajów poznanych liposomów, które wykazują duży potencjał zastosowania tych struktur jako nośników substancji aktywnych w produktach leczniczych i kosmetycznych. Omówiono także przykłady zastosowań liposomów w medycynie w terapii przeciwnowotworowej, przeciwłuszczycowej czy anestezjologii oraz w kosmetologii w produktach o działaniu anti-ageing i antyoksydacyjnym.

Ziele tymianku jako surowiec leczniczy, pomocny w schorzeniach dróg oddechowych jest znane i stosowane od wieków. Wyciągi i przetwory z tymianku wykazują m.in. działanie wykrztuśne i sekrolityczne, a bogate w tymol ekstrakty z tymianku mają udowodnione działanie bakteriobójcze i wirusowe. Zewnętrznie wykorzystywane są do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych. Ziele tymianku stanowi również popularną przyprawę dodawaną do dań mięsnych i rybnych, a także zup i likierów ziołowych.

Uszkodzenia skóry przy oparzeniu wymagają odpowiedniej opieki i leczenia, w zależności od stopnia i ciężkości obrażenia. Ważne jest odpowiednie oczyszczenie i ochrona rany przed zakażeniem oraz zapewnienie odpowiednich warunków do gojenia tkanek. Oparzenia pierwszego i drugiego stopnia zazwyczaj można leczyć w warunkach domowych, stosując łagodne metody. Istnieje kilka substancji, które mogą być pomocne w łagodzeniu objawów oparzeń pierwszego stopnia oraz wspieraniu procesu gojenia. W publikacji przedstawione zostały substancje o dużym potencjale wspierającym gojenie ran. Ich połączenie w jednym preparacie działa synergicznie i wpływa na przyspieszenie regeneracji skóry.

Zbyt duże obciążenie zawodowe, stresujące sytuacje związane zarówno z pracą, jak i rodzinnymi relacjami mogą prowadzić do objawów przemęczenia. Obecny dynamiczny tryb życia sprzyja powstawaniu ciągłego napięcia, które może skutkować rozwojem przewlekłego zmęczenia. Powrót do pełni sił może być jednak często utrudniony, ponieważ nie wszystkie czynniki stresujące można wyeliminować. Dlatego oprócz zmiany trybu życia i zadbania o higienę odpoczynku, należy też pamiętać o wspomaganiu regeneracji organizmu, dostarczając mu składniki regulujące czynności fizjologiczne oraz pozwalające zwalczyć skutki stresu i przemęczenia. Poza odpoczynkiem i próbą wyeliminowania czynników stresowych trzeba zadbać o zdrową i zbilansowaną dietę, bogatą przede wszystkim w naturalne antyoksydanty. Wsparciem dla takiej diety mogą być suplementy diety. W artykule zostały omówione wybrane składniki wspomagające walkę ze stresem, zmęczeniem i rekonwalescencję, stosowane w suplementach.

Stres zmienia sposób, w jaki patrzymy na otaczający nas świat, dotyczy to również oczu. Może prowadzić do wzrostu napięcia, przestrzennej nieuwagi oraz zmiany ostrości widzenia. W trudnym okresie częściej także sięgamy po niezdrowe przekąski i napoje, co również może wpływać na ostrość widzenia oraz ogólny stan zdrowia oczu.

Typowe objawy stresu dotyczące wzroku to:

• migotanie, rozmycia, aureole lub cienie
• błyski światła
• zawężone widzenie lub widzenie tunelowe
• podwójne widzenie
• zniekształcenia wizualne
• pulsowanie.

Stwardnienie rozsiane (SM) często kojarzone jest z niepełnosprawnością fizyczną. Jednak podobnie jak w przebiegu innych schorzeń neurodegeneracyjnych konsekwencją postępu choroby mogą być zaburzenia funkcji poznawczych. Problem ten w różnym nasileniu i stopniu może dotyczyć od 40 do 70% osób z SM.

Stwardnienie rozsiane to choroba, w przebiegu której dochodzi do uszkodzenia osłonek mielinowych neuronów, a następnie do utraty komórek nerwowych. Choroba atakuje różne obszary w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. W zależności od lokalizacji uszkodzeń chory może doświadczać zaburzeń czuciowych, ruchowych, równowagi, nastroju oraz zaburzeń poznawczych. Te ostatnie wywołane są głównie uszkodzeniami w korze mózgowej i obszarach podkorowych. Zmiany w obszarach korowych mogą wiązać się z problemami z pamięcią, zdolnością do przewidywania, planowania, uwagą, przetwarzaniem złożonych informacji i danych, wnioskowaniem, formułowaniem myśli, rozumieniem wypowiedzi czy mową.

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych z polipami nosa (PZZPzPN) to choroba często marginalizowana przez społeczeństwo i długo lekceważona przez samych pacjentów, mimo że dotyczy aż 4% populacji, głównie młodych dorosłych. PZZPzPN jest poważnym schorzeniem układu oddechowego, który ma wyjątkowo negatywny wpływ na życie pacjentów. Do objawów choroby należą: nieustannie zatkany nos, upośledzenie lub utrata węchu, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, przewlekły katar, bóle głowy i bezdech senny (23%) Objawy te prowadzą nie tylko do przewlekłego zmęczenia, rozdrażnienia, ale i do zaburzeń funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego, co grozi poważnymi powikłaniami. 

Do niedawna brak refundacji w Polsce zarejestrowanego skutecznego leczenia biologicznego powodował w praktyce brak możliwości jego stosowania ze względu na wysokie koszty terapii dla pacjenta. Pacjenci z ciężkim przebiegiem choroby, u których nie sprawdzało się standardowe leczenie, byli więc pozbawieni tej opcji terapeutycznej. 1 kwietnia tego roku Ministerstwo Zdrowia opublikowało nową listę leków refundowanych – wśród nich jest dupilumab, lek biologiczny dla pacjentów z najcięższą postacią PZZPzPN.

Jak namówić bliską osobę z depresją na wizytę u specjalisty? Wybrać lekarza rodzinnego, psychiatrę czy terapeutę? Jak poradzić sobie z frustracją, która pojawia się w kontaktach z osobą chorą? Odpowiedzi na te i inne pytania oraz fakty i mity na temat leczenia przeciwdepresyjnego,  przewodnik po lekach o działaniu antydepresyjnym, a także  historie osób opiekujących się bliskimi w depresji można znaleźć w książce opublikowanej przez wydawnictwo Medyk.

Dlaczego zdecydowały się Panie napisać książkę „Jak pomóc osobie z depresją. Porady psychiatry i opiekuna”?

Anna Bondyra: Od 12 lat pracuję jako lekarz psychiatra. Czasem w ramach wizyt rozmawiam również z rodziną pacjenta. Zwykle ma ona dużo pytań, na które nie mam czasu odpowiedzieć, bo to jednak wizyta pacjenta, a nie jego rodziny. Zdarza się, że ktoś z otoczenia chorego przychodzi sam na wizytę, bo np. nie rozumie, co się dzieje z jego bliskim. Nie wie, w jaki sposób namówić go na wizytę do specjalisty i kto to ma być – lekarz rodzinny, psychiatra czy terapeuta. Tłumaczę więc w książce, jaka jest różnica między psychiatrą a psychologiem, co mogę zrobić ja jako lekarz psychiatra.

Daria Dubiel: Z kolei ja od ponad 10 lat opiekuję się osobą z depresją.

Czego czytelnik dowie się z książki?

Anna Bondyra: Przedstawiamy dwie perspektywy: lekarza i opiekuna. Uważamy, że są one pomocne.